Muzy artystów. Jak naprawdę wyglądały kobiety z obrazów?

Zachwycamy się obrazami znanych malarzy, często nie zwracając uwagi na osoby, bez których te obrazy nigdy by nie powstały – na pozujące do nich modelki. Bagatelizujemy te kobiety, skupiając się na ich wyglądzie zewnętrznym, podziwiając stroje z epoki, świdrujące nas z obrazu spojrzenia czy piękne krzywizny ich nagich ciał. Zapominamy, że także one kiedyś żyły, pracowały, bawiły się, śmiały, płakały i kochały. Kim były i jak w rzeczywistości wyglądały najsłynniejsze modelki ze znanych obrazów?

1

Jane Morris – hafciarka, którą malował Dante Gabriel Rossetti

To właśnie jej twarz stała się symbolem malarstwa prerafaelitów. Zanim stała się panią Morris, była panienką Jane Burden, trzecią córką biednych rodziców. Mając 18 lat, dzięki swojej urodzie, Jane została zauważona przez Dantego Gabriela Rossettiego i Edwarda Burne-Jonesa w teatrze, i wkrótce stała się główną modelką dla malarzy z Bractwa Prerafaelitów.

Jane Morris, fot. John Robert Parsons | 1865, National Portrait Gallery, Londyn

Dante Gabriel Rossetti, Portret Jane Morris (Niebieska, jedwabna sukienka | 1868, Society of Antiquaries, Londyn

Pozując dla jednego z nich, Williama Morrisa, zawróciła mu w głowie i zgodziła się za niego wyjść, chociaż ponoć wcale go nie kochała. XIX wiek to nie był czas wspaniałych możliwości dla kobiet, ale dzięki małżeństwu z pochodzącym z zamożnej rodziny Morrisem, Jane zyskała dostęp do edukacji zwyczajowo zapewnianej żonom z wyższych sfer. Dzięki zapałowi i wrodzonej inteligencji nauczyła się francuskiego i włoskiego, a także gry na pianinie. Pracowała  w firmie męża Morris & Co., gdzie nadzorowała prace nad zaprojektowanymi przez małżonka tapetami, tkaninami, meblami i witrażami. Dzisiaj przypuszcza się, że to Jane musiała projektować niektóre z wzorów. Uwielbiała haftować, a niektóre z jej prac można do dziś podziwiać w angielskich muzeach.

Haft Jane Morris, fot. Red House – National Trust

W 1865 roku Jane Morris zaczęła pozować dla Dantego Gabriela Rossettiego, przyjaciela męża. Wtedy zaczął się ich wieloletni, intensywny romans. Dzięki Jane Morris Rossetti stał się wybitnym malarzem, a dzięki świetnym obrazom Rossettiego, Jane Morris stała się ikoną swoich czasów. Henry James, znany amerykański pisarz, autor powieści Portret damy czy W kleszczach lęku, tak pisał o Jane Morris, którą poznał podczas swojej angielskiej podróży:

„Ciężko powiedzieć czy jest wielką syntezą wszystkich obrazów prerafaelitów czy to te obrazy są wnikliwą analizą jej samej… W każdym razie jest cudowna”.

Dante Gabriel Rossetti Jane Morris, studium do obrazu Astarte Syriaca | 1875, Victoria and Albert Museum, Londyn

Lubisz nasze artykuły? Wesprzyj nas »

2

Victorine Meurent – nie prostytutka, lecz malarka z obrazów Édouarda Maneta

O Olimpii Édouarda Maneta mówi się przede wszystkim w kontekście skandalu, jaki wywołał obraz, gdy po raz pokazano go publiczności w 1865 roku i jakie miejsce zajmuje w historii sztuki. O przedstawionej na obrazie nagiej kobiecie mówi się po prostu „prostytutka”, rzadko wspominając, kim tak naprawdę była ta modelka o rudawych włosach i przenikliwym spojrzeniu.

Victorine Meurent, źródło: Wikipedia.org

Édouard Manet Kobieta z papugą | 1866, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork

Victorine Louise Meurent, urodzona w 1844 roku córka praczki i rzemieślnika, musiała sama zarabiać na życie. Jako nastolatka podjęła niezbyt prestiżowe i dobrze płatne zajęcie– została modelką. Pozowała dla malarzy Alfreda Stevensa, Puvisa de Chavannesa i Edgara Degasa, a także w studiu Thomasa Couture’a, gdzie prawdopodobnie po raz pierwszy spotkała jego ucznia, Édouarda Maneta. Victorine szybko stała się ulubioną modelką artysty, latami pozując mu do licznych obrazów, m. in: Ulicznej śpiewaczki (1862), Śniadania na trawie (1863), Kobiety z papugą (1866), Grającej na gitarze (1867) czy Stacji kolejowej (1873). Zwana „La Glu” (od bohaterki powieści Jeana Richepina) lub „La Crevette” (czyli po prostu „krewetka” ze względu na jej drobną budowę ciała), Victorine nie była tylko modelką, sama przejawiała talent malarski.

Édouard Manet, Olimpia | 1863, 130,5 × 190 cm, olej, płótno, Musée d’Orsay, Paryż

W 1875 roku zaczęła uczyć się rysunku i malarstwa w prestiżowej Académie Julian. Jej styl był zdecydowanie bardziej akademicki i dzięki temu jej dzieła wielokrotnie były wystawiane na Salonie Paryskim – kolejno w latach 1876, 1879 (gdzie jej praca zawisła obok obrazu Maneta), 1885 i 1904. Jej artystyczna aktywność i talent załatwiły jej członkostwo w Société des Artistes Français. Oto kilka jej prac:

Victorine Meurent, Niedziela Palmowa | ok. 1880, Musée Municipal d’Art et d’Histoire de Colombes

Victorine Meurent, Chłopiec z bochenkiem chleba, Musée Municipal d’Art et d’Histoire de Colombes

Victorine Meurent, Pies Jup, Musée Municipal d’Art et d’Histoire de Colombes

„Jej twarz jest głupia, a jej skóra trupia” – powiedział Félix Deriège o wizerunku Olimpii na obrazie Maneta w 1863 roku, a Amédée Cantaloube nazwał ją „rodzajem kobiecego goryla”. Czy Victorine brała osobiście te przykre słowa krytyki pod adresem obrazu Maneta? Możemy jedynie gdybać, ale być może właśnie to odebranie jej godności i sprawczości, sprowadzenie jej jedynie do roli obiektu, zmotywowało Victorine Meurent do wzięcia życia w swoje ręce i udowodnienia, że jest warta znacznie więcej niż mówią o niej obcy ludzie.

3

Sarah Bernhardt – aktorka z plakatów Alfonsa Muchy

Trudne dzieciństwo Sary Bernhardt nie zapowiadało, że chorowita, opuszczona przez matkę, nastoletnia prostytutka, w przyszłości osiągnie wielką karierę i stanie się najpopularniejszą aktorką przełomu XIX i XX wieku. Pierwsze kroki na scenie Sarah stawiała w Comédie-Française w 1862 roku. Miała wtedy zaledwie osiemnaście lat. Szereg wypadków sprawił, że na kilka lat porzuciła aktorstwo, w międzyczasie urodziła syna. Na scenę powróciła w 1866 roku, grając w Théâtre de L’Odéon. Swoimi pierwszymi występami zachwyciła publiczność.

Sarah Bernhardt jako La Princesse Lointaine | ok. 1897, Houghton Library, Cambridge

Alfons Mucha, plakat z Sarah Bernhardt jako La Princesse Lointaine dla magazynu „La Plume” | 1897

W latach 70. zdobyła międzynarodową sławę, grywając główne role w najpopularniejszych sztukach. Skandaliczne szczegóły z jej życia, które elektryzowały opinię publiczną, tylko wzmocniły jej pozycję gwiazdy. O Sarze pisano, że spała w trumnie z różanego drewna, a w domu mieszkała z egzotycznymi kotami. Niemałe emocje wzbudzał fakt, że posiadała syna ze związku pozamałżeńskiego, a sama pozostawała samotna – plotki w prasie głosiły, że miała ponad tysiąc kochanków.

Sarah Bernhardt zupełnym przypadkiem poznała Alfonsa Muchę, czeskiego malarza i grafika, dzisiaj jednego z najsłynniejszych przedstawicieli secesji. W 1894 roku Bernhardt pilnie potrzebowała plakatu promującego jej najnowszy spektakl Gismondę i w tym celu zwróciła się do zakładu Lemercier.

Tego dnia Alfons Mucha był jednym artystą w zakładzie, który mógł wykonać plakat. Efekt zachwycił Sarę Bernhardt i plakaty Muchy wkrótce zawisły w całym Paryżu. Aktorka i artysta rozpoczęli stałą współpracę, a Mucha projektował nie tylko plakaty do kolejnych sztuk, w którym występowała Bernhardt, ale także kostiumy sceniczne i scenografię.

Georges Clairin, Portret Sary Bernhardt | 1876, Musée des Beaux-Arts de la Ville de Paris

4

Misia Godebska – mecenaska i ukochana modelka Francuzów

Misia Sert, źródło: Wikipedia.org

Niewiele jest postaci o tak barwnym i ciekawym życiu jak Misia. Urodzona jako Maria Zofia Zenajda Godebska (córka znanego rzeźbiarza Cypriana Godebskiego i Zofii, córki belgijskiego wiolonczelisty), w świecie znana raczej jako Misia Natanson (po pierwszym mężu) lub jako Misia Sert (po trzecim i ostatnim). Była królową belle époque, protektorką artystów i emancypantką otwarta na świat i ludzi.

Po śmierci matki Misi, która zmarła przy porodzie, dziewczynka dorastała u babci w Brukseli, z dala od ojca, z którym zamieszkała dopiero po wielu latach w Paryżu. Misia obwiniała ojca za śmierć jej matki i jako nastolatka uciekła na jakiś czas do Londynu, by potem wrócić do Paryża i w wieku piętnastu lat wyjść za mąż. W swoim życiu  mężatką został jeszcze dwukrotnie, choć niestety chyba żaden z tych związków nie był udany. Spełnienie i radość dawały Misi przez lata kontakty towarzyskie i brylowanie na paryskich salonach. Przyjaźniła się z Marcelem Proustem i pisarką Colette. Jej kreacje podziwiane były przez rodaczkę Helenę Rubinstein, przyjaźniła się także z Gabrielle Chanel, aktywnie wspierając jej karierę projektantki, zanim była jeszcze znana jako Coco Chanel. W swoim domu przyjmowała Artura Rubinsteina, Erika Satie, Siergieja Prokofiewa i Igora Strawińskiego. Claude Debussy jej jako pierwszej pokazywał swoje nieznane jeszcze utwory, a Maurice Ravel zadedykował jej dwie kompozycje. W 1921 roku została matką chrzestną Paula – syna Picassa i Olgi Koklowej, była też świadkiem na ich ślubie.

Choć nieco pulchna, z nieodłączną fryzurą-kokiem w kształcie ptasiego gniazda, zachwycała wszystkich swoją charyzmą i pewnością siebie. Malowali ją Henri de Toulouse-Lautrec, Pierre-Auguste Renoir, Pierre Bonnard, Édouard Vuillard i Félix Vallaton. To właśnie oni uwiecznili na obrazach Misię w swoich najszczęśliwszych latach, z całym Paryżem u jej stóp.

Édouard Vuillard, Misia Natanson przy pianinie | 1899, Archives Vuillard, Paryż

Henri de Toulouse-Lautrec, Misia Godebska | 1887, Kunstmuseum, Berno

5

Jeanne Samary – aktorka z obrazów Auguste’a Renoira

Chociaż Jeanne Samary zmarła w wieku zaledwie 33 lat, jej życie było usłane sukcesami. Przez sobie współczesnych została zapamiętana jako świetna aktorka komediowa i pulchna ślicznotka z najsłynniejszych obrazów Pierre-Auguste’a Renoira.

Portret Jeanne Samary, fot. Nadar | między 1860 a 1890, Muzeum Carnavalet, Paryż

Pierre-Auguste Renoir, Portret Jeanne Samary | 1877, Muzeum Sztuk Pięknych im. Puszkina, Moskwa

Jeanne Samary, fot. W. & D. Downey | między 1860 a 1890, Muzeum Carnavalet, Paryż

Urodzona w 1857 roku jako Léontine Pauline Jeanne Samary, w wieku 14 lat rozpoczęła trwającą trzy lata naukę w Conservatoire national supérieur d’art dramatique w Paryżu. Była to szkoła aktorska, którą Jeanne ukończyła z wyróżnieniem w 1874. Zaledwie rok później otrzymała swoją pierwszą aktorską nagrodę, została członkinią aktorskiej trupy w prestiżowym teatrze Comédie-Française i zdobyła rolę pokojówki Doryny w Świętoszku, słynnej sztuce Moliera. Najczęściej grywała właśnie role soubrette, czyli subretki, wywodzącej się z komedii dell’arte sprytnej pokojówki lub służącej.

Z Renoirem zapoznała ją ich wspólna znajoma i w latach 1877-1881 Jeanne Samary regularnie pozowała mu do obrazów. Aktorka pojawia się w kilkunastu obrazach malarza – wielu portretach, a także w Balu w Moulin de la Galette (1876), Huśtawce (1876) czy Śniadaniu wioślarzy (w prawym górnym rogu). Renoir, który nie znosił teatru, portretował Jeanne w sposób i w anturażu kompletnie odległym od tego, jak na co dzień aktorka prezentowała się na scenie. Wizerunek Samary na obrazach Renoira jest wygładzony, jej lekko zarumieniona, urodziwa twarz pozbawiona jest groteskowych aktorskich grymasów, a jej poza stonowana i godna damy, którą z pewnością nie była na scenie, grając proste, przebiegłe i nieco wulgarne służące i pokojówki.

Auguste Renoir, Śniadanie wioślarzy | 1880-1881, Phillips Collection, Waszyngton

6

Jane Avril – tancerka kankana z obrazów Henriego de Toulouse-Lautreca

Spośród wszystkich modelek Henriego de Toulouse-Lautreca (a były nimi m. in. piosenkarka Yvette Guilbert i tancerka La Goulue) to Jane Avril stała się wizualnym symbolem jego twórczości. Artykuł z „L’Art Français” z 1895 roku określał nawet Toulouse-Lautreca słowami: „Lautrec, peintre de Jane Avril”, czyli „Lautrec, malarz Jane Avril”.

Jane Avril, źródło: Wikipedia.org

Henri de Toulouse-Lautrec Jardin de Paris: Jane Avril | 1893, Los Angeles County Museum of Art

Jane Avril była nieślubnym dzieckiem znanej paryskiej prostytutki i włoskiego arystokraty. Wychowywała się bez ojca, z matką-alkoholiczką, która zmuszała ją do prostytucji. Chorując na pląsawicę, neurologiczną chorobę objawiającą się niekontrolowanymi ruchami mięśni, uciekła z domu w wieku 16 lat. Jako dwudziestolatka odkryła, że taniec przynosi jej ulgę i radość. W wieku 20 lat rozpoczęła pracę jako tancerka w paryskich kawiarniach, restauracjach salach koncertowych i zwykłych tancbudach. Jane Avril tańczyła w znanych Paryżanom Le Moulin Rouge, Les Folies Bergère, Le Jardin de Paris czy Le Divan Japonais, zarówno solo, jak i w grupie, stając się jedną z najbardziej rozpoznawalnych tancerek w tamtym czasie. Gazety określały jej styl „szalonym” i nadały jej przydomek La Mélinite, czyli „Wybuchowa”. Poznała Henriego de Toulouse-Lautreca około roku 1890 i szybko nawiązała się między nimi prawdziwa przyjaźń. Malarz ukazywał Jane na scenie, np. na plakatach Jane Avril (1893) lub Trupa mademoiselle Églantine (1896), ale jako jedyną ze swoich muz malował ją także w scenach bardziej prywatnych, poza scenicznymi popisami.

Po śmierci Toulouse-Lautreca w 1901, Jane Avril została aktorką teatralną, pojawiając się w dramacie Henrika Ibsena czy scenicznej adaptacji książki Collett. W 1905 roku, po prawie 40 latach artystycznej kariery, Jane Avril w pełni oddała się rodzinie, poślubiając dziennikarza Maurice’a Biaisa, z którym miała jedno dziecko.

7

Suzanne Valadon – malarka z obrazów Auguste’a Renoira

Urodzona w 1865 roku jako Marie-Clémentine Valadon była córką niezamężnej służącej, a trudna sytuacja życiowa zmusiła ją do podejmowania najróżniejszych prac już w bardzo młodym wieku. W 1880 roku jako piętnastolatka zaczęła pracę jako modelka i pozowała takim artystom jak Renoir (kobieta w kapeluszu na obrazie Taniec w Bougival to ona), Puvis de Chavannes, Toulouse-Lautrec.

Henri de Toulouse-Lautrec Kac (Suzanne Valadon), 1887-1889, Harvardmuseum

Pomiędzy sesjami u znanych artystów, Valadon sama rysowała i malowała, rozwijając swój naturalny talent i podpatrując tych, którym pozowała. Wkrótce zaczęła zajmować się także grafiką. Dopingował ją przyjaciel Edgar Degas, który nie tylko jej mentorował, ale także kupował od niej prace, które autentycznie go zachwycały. Po raz pierwszy Suzanne wystawiła swoje rysunki na widok publiczny w 1894 roku na prestiżowym Salon de la Société National des Beaux-Arts. Valadon malowała głównie kobiece akty, krajobrazy i martwe natury, a w jej pracach wyraźnie widać wpływ postimpresjonizmu.

Suzanne Valadon w atelier w dzielnicy Montmartre | 1919, źródło: Wikipedia.org

Suzanne Valadon, Autoportret | 1927, Musée de Montmartre (depozyt), Paryż

W 1909 roku zajęła się sztuką na pełen etat. I choć była w Paryżu powszechnie znana jako artystka, dopiero w 1915 roku, mając 50 lat, doczekała się swojej pierwszej indywidualnej wystawy, która odbyła się w galerii Berthy Weill. Podczas swojego życia doczekała się aż czterech retrospektyw jej twórczości. Malarskie dziedzictwo matki kontynuował jej syn – Maurice Utrillo.

8

Emilie Flöge – projektantka mody z obrazów Gustava Klimta

Emilie Flöge od zawsze lubiła szyć, ale dopiero w wieku 25 lat podjęła formalną naukę w szkole krawieckiej swojej starszej siostry Pauline. Panny Flöge, a było ich trzy – najstarsza Pauline, średnia Helene i najmłodsza Emilie – zafascynowane modą postanowiły założyć sklep ze strojami.

Emilie Flöge, 1910, źródło: Wikipedia.org

Gustav Klimt Portret Emilie Flöge, detal | 1902, Wien Museum, Wiedeń

Wspierane finansowo przez brata w 1904 roku założyły dom mody Sióstr Flöge. Sklep znajdował się na dwóch piętrach Casa Piccola przy Mariahilfer Strasse w Wiedniu, niedaleko słynnego Kunsthistorisches Museum. Dom mody został urządzony przez siostry i artystów z Warsztatów Wiedeńskich w stylu secesyjnym, a z daleka budynek zdobił szyld z napisem Schwestern Flöge – Siostry Flöge.

Emilie Flöge w Atelier “Siostry Flöge”, fot. redlist

W biznesie sióstr pomagał trochę Gustav Klimt, którego brat Ernst ożenił się w 1891 roku ze średnią siostrą Flöge, Helene. 17-letnia Emilie i 29-letni Gustav stali się poniekąd rodziną i bardzo się polubili. Malarz pomagał siostrom projektując wizytówki sklepu, metki do ubrań czy papier listowy, przede wszystkim jednak wysyłał do domu mody Schwestern Flöge zamożne klientki, które portretował, zachwalając kroje i jakość strojów projektowanych przez siostry. Wśród kobiet, które pozowały Klimtowi do portretów na zamówienie były przecież przestawicielki wiedeńskiej burżuazji – znana zapewne wielu Adele Bloch-Bauer, Fritza Riedler czy Margaret Stonborough-Wittgenstein.

Gustav Klimt Portret Emilie Flöge, detal | 1902, Wien Museum, Wiedeń

Emilie, która chciała wyprzedzić ducha swoich czasów, projektowała luźne, niekrępujące ruchów kobiece stroje, łącząc w nich motywy orientalne i ludowe.

Całkowicie porzuciła gorset i uwielbiała nosić suknie-namioty z szerokimi rękawami typu kimono – to właśnie w takich strojach często portretował ją Gustav Klimt na swoich obrazach i taki typ stroju okrywa kochanków w najsłynniejszym obrazie malarza Pocałunek.

Gustav Klimt, Pocałunek, detal | 1907–1908, Österreichische Galerie Belvedere, Wiedeń

Przypuszcza się, że obraz przedstawiał właśnie Gustava i Emilie, którzy przez prawie dwie dekady, aż do jego śmierci w 1918, byli kochankami. Związek ten z pewnością nie był łatwy dla Emilie – Gustav nie przejmował się monogamią i nie był wierny. Dziś przypuszcza się, że z mniej lub bardziej przelotnych związków z różnymi kobietami miał co najmniej czternaścioro dzieci. Emilie Flöge z trudem znosiła zdrady mężczyzny, którego kochała, do tego stopnia, że próbowała odebrać sobie życie. Gdy Klimt umierał, chciał, żeby przy jego łóżku była tylko Emilie, a po w testamencie zapisał jej połowę swojego majątku. Kolejne dwadzieścia lat po jego śmierci, aż do wojennej zawieruchy, Emilie dalej prowadziła swój biznes, ubierając zamożne Austriaczki.

9

Wally Neuzil – profesjonalna modelka z obrazów Egona Schiele

16-letnia Walburga „Wally” Neuzil była jedną z licznych modelek Gustava Klimta i, jak się przypuszcza, choć nie można tego udowodnić ze stuprocentową pewnością, także jego kochanką. Klimt był duchowym mentorem dla innego wiedeńskiego artysty, Egona Schiele, dla którego Wally także pozowała.

Wally Neuzil w Gmunden | 1913, Wien Museum, Wiedeń

Egon Schiele, Portret Wally | 1912, Leopold Museum, Wiedeń

Nie wiemy dokładnie, gdzie się poznali – czy Schiele poznał ją właśnie w studiu Klimta czy zachwycony jej wielkimi, błękitnymi oczami zaczepił ją na ulicy, jak miał w zwyczaju rekrutować swoje modelki. Faktem jest, że w 1911 roku nawiązali bliską relację, która zacieśniła się rok później. Zmęczony wielkomiejskim życiem Schiele pragnął wyjechać: „Wszyscy mi tu czegoś zazdroszczą i pełni są obłudy, dawni koledzy patrzą na mnie fałszywym wzrokiem” – pisał w liście do przyjaciela.

Egon Schiele i Wally Neuzil w Gmunden nad Traunsee, fot. Arthur Roessler (?) | 1913, Leopold Museum, Wiedeń

Wally i Egon wyjechali do Czeskiego Krumlowa, rodzinnego miasta matki Egona, położonego nad brzegiem rzeki i w otoczeniu lasów. Zamieszkanie w miasteczku malarza i jego nieletniej kochanki, a także ich zwyczaje, wzbudziły kontrowersje wśród okolicznych mieszkańców. 13 kwietnia 1912 Egon Schiele, wówczas 22-latek, został zaaresztowany i oskarżony o uwiedzenie nieletniej. Oficerowie policji zarekwirowali wiele z jego erotycznych rysunków, wyszedł jednak po 24 dniach spędzonych w celi.

Rysunki Schielego istotnie pełne są erotyzmu i seksualności. Nagie ciała ukazywał bez żadnego tabu. Takie są też wizerunki Wally – rudowłosa kokietka z błękitnymi oczami i podniesioną spódnicą odsłaniającą uda i podwiązki. Pełen namiętności związek między Wally a Egonem zakończył się nagle w 1915 roku i to z jego inicjatywy – Schiele postanowił ożenić się z rozsądku z pochodzącą z klasy średniej, dobrze wychowaną Edith Harms. Stworzone przez niego portrety żony nie mają jednak tej ulotnej frywolności, co naszpikowane emocjami wizerunki Wally Neuzil. Żadne z nich nie cieszyło się długim życia. Wally zmarła zaledwie dwa lata po rozstaniu w 1917 roku z powodu szkarlatyny, Egon – w 1918 roku na grypę hiszpankę, trzy dni po swojej ciężarnej żonie.

10

Jeanne Hébuterne – początkująca malarka z obrazów Amedea Modiglianiego

Wszyscy znają tę kobietę o pociągłej, bladej twarzy z portretów Amedea Modiglianiego. Zachwycają jej piękne, spływające na ramiona kasztanowe włosy i  łabędzia szyja. To Jeanne Hébuterne, francuska artystka, znana przede wszystkim jako partnerka i ulubiona modelka włoskiego malarza. Ich relacja, prywatna i zawodowa, została zdeterminowana przez tragiczną, romantyczną love story na wzór Romea i Julii. Amedeo Modigliani zmarł 24 stycznia 1920 roku na gruźlicę. Zakochana w nim Jeanne Hébuterne kompletnie się wówczas załamała i po dwóch dniach, mając zaledwie 21 lat, popełniła samobójstwo rzucając się z okna na piątym piętrze jej rodzinnego domu. Była wtedy w drugiej ciąży i osierociła dwuletnią córeczkę.

Jeanne Hébuterne w pracowni Modiglianiego | 1919, Modigliani Institute, Archives Légales, Paryż

Amedeo Modigliani, Jeanne Hébuterne w żółtym swetrze | 1918–1919, Solomon R. Guggenheim Museum, Nowy Jork

Wydarzenia te przyćmiły postać samej Jeanne, która poza tym, że była partnerką i modelką znanego malarza, to sama była aspirującą artystką. Wychowana w katolickiej, konserwatywnej rodzinie z klasy średniej uzyskała zgodę rodziców, aby zająć się tym, co ją pasjonowało – malarstwem, choć liberalne artystyczne środowisko z pewnością nie było uznawane za odpowiednie dla młodej dziewczyny.

Jeanne zapisała się do École des Arts Décoratifs, pobierała także nauki w Académie Colarossi. To dwie koleżanki poznane na akademii wprowadziły ją w środowisko paryskiej bohemy, której świat kręcił się wokół kawiarni La Rotonde na Montparnasse. Przez ówczesnych bywała określana jako nieśmiała i cicha, być może jednak wyluzowane środowisko pełne nie stroniących od zabawy i alkoholu artystów było dla młodej dziewczyny z katolickiego domu zbyt onieśmielające.

Jeanne Hébuterne Autoportret | 1916

Mimo to, w wieku 19 lat zakochała się po uszy w jednym z stałych bywalców La Rotonde – pijącym na umór i uwodzącym kobiety Włochu, Modiglianim. Kto wie jak artystycznie mogłaby rozwinąć się Jeanne Hébuterne, gdyby nie tragiczna miłość, która sprawiła, że umarła tak młodo?

Kiedy więc następnym razem spojrzycie na jakiś obraz, poświęćcie kilka chwil ukazanej na nim postaci. Pomyślcie o modelce, która godzinami stała na wietrze lub leżała w wannie pełnej zimnej wody, aby pomóc artyście uzyskać pożądany efekt. Pomyślcie o kobiecie, która zachwycała swoją urodą lub talentem. Pomyślcie o muzie, która każdym swym spojrzeniem wpędzała artystę w szał tworzenia. Pomyślcie o nich,  wielkich inspiratorkach, bo to dzięki nim możecie podziwiać dzieło, które macie przed oczami.

Bibliografia:
1. Berk J., Banham J., Dictionary of Artists’ Models, Londyn 2001.
2. Czyńska M., Najpiękniejsze. Kobiety z obrazów, Kraków 2014.
3. Bradley K., Wally Neuzil: The secret life of Schiele’s muse, w: BBC Culture, https://www.bbc.com/culture/article/20150227-artists-muse-a-secret-life, luty 2015.
4. Iker A., Suzanne Valadon, w: MOMA, https://www.moma.org/artists/6055.

• Info
• Lista artykułów

» Michalina Peruga

Absolwentka historii sztuki na Uniwersytecie Warszawskim i filmoznawstwa na Uniwersytecie Łódzkim. Uwielbia twórczość Alfreda Hitchcocka, film noir, malarstwo średniowieczne i sztukę włoskiego renesansu. Fascynuje ją faktura obrazu – dlatego wszystkie dzieła ogląda z nosem przy podobraziu (stresując tym muzealnych pracowników). Niejeden alarm udało jej się uruchomić w ten sposób. Niechcący oczywiście.

• Gdy nie politykuję, maluję. Winston Churchill jako artysta - 4 sierpnia 2023
• Suzanne Valadon. Modelka, która została malarką - 16 września 2022
• Sofonisba Anguissola „Gra w szachy” - 6 czerwca 2022
• Paul Signac „Opus 217” (Portret Félixa Fénéona) - 29 kwietnia 2022
• Ostatnie obrazy genialnych artystów - 6 lutego 2022
• Czy można powąchać obraz? Zapach w sztuce - 29 sierpnia 2021
• Sandro Botticelli „Portret Simonetty Vespucci jako nimfy” - 20 sierpnia 2021
• Zdrada inspiracją dla sztuki – historia Louise Bourgeois - 6 lipca 2021
• Lucas Cranach starszy „Madonna pod jodłami” - 21 lutego 2021
• Kordegarda, na straży sztuki - 10 grudnia 2020