Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy)

Stanisław Ignacy Witkiewicz (Witkacy) przyszedł na świat 24 lutego 1885 roku w Warszawie, jako syn znanego artysty Stanisława Witkiewicza i Marii z Pietrzkiewiczów, nauczycielki muzyki. Po pięciu latach od narodzin syna, rodzina Witkiewiczów przeprowadziła się do Zakopanego, ze względu na problemy zdrowotne ojca.

Stanisław Ignacy nie otrzymał klasycznej edukacji. Ze względu na poglądy jego ojca, który postrzegał szkołę jako instytucję niszczącą indywidualność, kształcony był w domu. Nie oznaczało to bynajmniej, że Stanisław Ignacy był skazany na powierzchowną naukę. Wprost przeciwnie, dzięki znajomością swojego ojca otoczony był wybitnymi profesorami i artystami, którzy kształtowali w swoim młodym uczniu zamiłowanie do sztuki oraz literatury. Dobre wykształcenie przyczyniło się do szerokiego spektrum zainteresowań Stanisława Ignacego. Pisywał on dramaty oraz prace filozoficzne, jego wiedza dotyczyła nie tylko sztuki, w tym w szczególności malarstwa i fotografii, ale także nauk ścisłych. Po maturze zdanej eksternistycznie we Lwowie, nie zważając na protesty ojca, młody artysta rozpoczął edukację w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Początkowo kształcił się pod okiem Jana Stanisławskiego potem zaś dołączył do pracowni Józefa Mehoffera.

W czasie studiów Stanisław Ignacy odbył liczne podróże, w trakcie których mógł zapoznać się z pojawiającymi się w Europie zupełnie nowymi prądami artystycznymi. Właśnie podczas studiów w Krakowie poznał on Irenę Solską, która pojawiała się później często w jego twórczości i znana jest bardziej jako „pani S.”.

Po studiach artysta powrócił do Zakopanego, gdzie pisał i malował. W 1914 roku Jadwiga Janczewska, narzeczona malarza, popełniła samobójstwo. Stanisław Ignacy obwiniał siebie samego o to wydarzenie. Lekarstwem na pogłębiające się załamanie artysty miała być podróż do Nowej Gwinei, którą odbył wraz z Bronisławem Malinowskim. Był on nie tylko przyjacielem Stanisława Ignacego, ale także antropologiem. Mimo zainteresowania obcą kulturą, którą poznawał artysta, stan psychiczny Stanisława Ignacego nie poprawił się, dlatego zdecydował się on odłączyć od wyprawy i powrócić do Polski. W tym samym czasie rozpoczęła się I Wojna Światowa.

Poglądy Stanisława Ignacego stały w opozycji do tych głoszonych przez jego ojca, który był zwolennikiem Piłsudskiego. Młody artysta uważał, że Polacy powinni poprzeć carską Rosję. To skłoniło go do zaciągnięcia się do armii carskiej Rosji. O tym okresie życia Stanisława Ignacego wiadomo nie wiele. Sam nigdy nie powracał do tamtych wydarzeń, jednak doświadczenie rewolucji bolszewickiej, a także obecność rodzącego się na oczach artysty niemieckiego nazizmu można odnaleźć w pesymistycznej twórczości Witkacego.

W Rosji Witkiewicz napisał Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia, w której zawarł podstawy swoich malarskich teorii. Od 1918 roku był związany z formistami. To także w tym czasie rozpoczął pisanie dramatów, które wkrótce były wystawiane na deskach teatru. Stanisław Ignacy nie osiedlił się w Krakowie czy w Warszawie, wśród artystycznej śmietanki tego okresu, lecz dojeżdżał do większych miast z rodzinnego Zakopanego.

Rok 1925 to kolejna cezura w twórczości Witkacego. Porzuca on zupełnie farby olejne, tak charakterystyczne dla okresu formistycznego, uznając je za niewłaściwe do tworzenia tak zwanej Czystej Formy. To właśnie wtedy też powstaje „Firma portretowa – S. I. Witkiewicz”, w której artysta wykonywał portrety na zamówienie będąc pod wpływem określonych środków odurzających. Mimo, że sam artysta nie cenił swoich portretów wysoko to właśnie one stanowią jego najsłynniejsze dzieła.

W 1935 roku Witkacy wydał książkę Pojęcia i twierdzenia implikowane przez pojęcie Istnienia, w której zawarł założenia stworzonej przez siebie filozofii. To właśnie głównie jej poświęcał ostatnie lata swojego życia. Życie Witkacego zakończyło się tragicznie 18 września 1939 roku. Po wybuchu II Wojny Światowej artysta, podobnie jak wielu innych ludzi udał się na Wschód, gdzie zatrzymał się wraz ze swoją ówczesną partnerką w majątku swoich znajomych w Jeziorach na Polesiu. Otrzymawszy informację o agresji wojsk radzieckich na Polskę Witkacy popełnił samobójstwo – zażył luminal oraz cybalginę i podciął sobie tętnicę szyjną.

Autor: Anna Zielazny