Rembrandta, Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem na wystawie w Muzeum Książąt Czartoryskich, fot. Leszek Lubicki
Było to w ubiegłym roku (2013), gdy odwiedziłem Muzeum Okręgowe w Toruniu, aby napisać artykuł o pewnym zabytku na stałe tam eksponowanym. Przypadkowo natrafiłem na wystawę czasową zatytułowaną Krajobraz z miłosiernym Samarytaninem Rembrandta. Skarby Fundacji Książąt Czartoryskich. Obraz mistrza był tam niezwykle pięknie eksponowany i cudownie oświetlony. Spędziłem przy nim wiele czasu, a teraz, gdy bliżej zapoznałem się z tym dziełem, zauważyłem jakże znamienną zależność. Jego dzieje łączą się z miejscem, w którym spędziłem najpiękniejsze lata dzieciństwa – z Puławami, miastem leżącym w województwie lubelskim. Na przełomie XVIII i XIX wieku Puławy stały się niejako stolicą kulturalną, a nawet i polityczną Polski. Tam właśnie księżna Izabela z Flemmingów Czartoryska i książę Adam Kazimierz Czartoryski w czwartej ćwierci XVIII wieku założyli swoją nową siedzibę. Skupili wokół siebie prawie całą elitę intelektualną kraju. Czartoryscy, wielcy patrioci, wspierali Kościuszkę; carscy siepacze w odwecie dokonali wielu zniszczeń w ich rezydencji. Księżna Izabela zarządziła od razu restaurację swoich dóbr oraz wzniesienie nowych budowli. W pałacowym parku powstały dwa najważniejsze gmachy – Świątynia Sybilli oraz Dom Gotycki. Ten pierwszy budynek nosi nad wejściem napis „Przeszłość – Przyszłość”, wyznaczający misję fundatorki – bowiem w 1801 roku stał się pierwszym w Polsce muzeum.
