Jan Stanisławski (1860-1907) w zbiorowej świadomości funkcjonuje jako autor kameralnych pejzaży malowanych farbami olejnymi na miniaturowych rozmiarów tekturach, deskach i płótnach. Jego wiejskie chaty i sady, rozlewiska Dniepru i Wisły, widoki łąk i pól z daleką linią horyzontu, nieba z ekspresyjnie skłębionymi chmurami, ale i architektury Krakowa, Kijowa, Paryża czy miast włoskich dobrze znane są każdemu wielbicielowi polskiej szkoły pejzażu, której Stanisławski jest czołowym przedstawicielem, wciąż oddziałującym na wyobraźnię artystów.
Mniej znana, choć równie ważna dla rozwoju polskiej sztuki jest działalność Mistrza na polu grafiki warsztatowej, w której wypracował wiele interesujących rozwiązań stylistycznych, odważnie eksperymentując z kompozycją, walorem i kreską. Doskonałym tego przykładem jest monochromatyczna litografia Zmrok (znana też pod tytułem Sad) z 1900 roku – nastrojowy nokturn łączący w sobie impresyjność z symbolizowaniem przedstawienia oraz finezją secesyjnej kreski.
Jan Stanisławski Zmrok | 1900
litografia, © własność prywatna, kolekcja Andrzeja Papiewskiego
