Dante Gabriel Rossetti „Astarte Syriaca”

Dante Gabriel Rossetti, Astarte Syriaca, 1877,
olej, płótno, 185 × 109 cm, Manchester Art Gallery

Dante Gabriel Rossetti, Astarte Syriaca 1877, olej, płótno, 185 × 109 cm, Manchester Art Gallery

Zmysłowy, prowokujący, majestatyczny. Te określenia jako pierwsze przychodzą na myśl patrząc na Astarte Syriaca — obraz Dantego Gabriela Rossettiego, będący manifestem jego życiowej fascynacji i uwielbienia dla kobiecego piękna.

Astarte

Astarte jest babilońską boginią miłości i płodności. Była czczona głównie w Syrii i Palestynie, lecz otrzymała również swoje miejsce w greckiej i rzymskiej mitologii jako alter ego Wenus. Kult tej bogini związany był z cielesnością, miłosnym uniesieniem, jak również z obyczajem sakralnej prostytucji. Z tego powodu Astarte niekiedy utożsamiana była z babilońską nierządnicą z biblijnej Księgi Objawienia. Podobnej interpretacji doczekało się również płótno na angielskich salonach lat 70. XIX wieku, gdzie jakikolwiek temat związany z cielesnością był zagrożeniem dla spokoju i równowagi w społeczeństwie.

Były to bowiem czasy panowania królowej Wiktorii, podczas których pojawiły się purytańskie tendencje w angielskim savoir-vivre . Wprowadzono wówczas wiele konwenansów w życiu towarzyskim, dużą uwagę przywiązywano do sfery moralnej, propagowano powściągliwość w czynach i emocjach.

Zakazany owoc

Seks stał się tematem tabu, unikano najmniejszych wzmianek o fizyczności człowieka. Propagowano też model kobiety cichej, skromnej, posłusznej mężowi oraz zajmującej się domem i dziećmi. Powstały w ten sposób stereotyp stłumił kobiece prawo do własnej tożsamości, czyniąc z nich jedynie piękne obiekty pod opieką autorytatywnych mężczyzn.

Wenus Medycejska, I wiek p.n.e., Galeria Uffizi, Florencja

Bohaterka obrazu jest całkowitym przeciwieństwem tego wiktoriańskiego ideału. Jest to kobieta o pełnych ustach, błyszczącym, przenikliwym spojrzeniu i bujnych czarnych włosach. Jest zmysłowa, piękna, całkowicie świadoma swojej siły. Wszystko w jej postaci wskazuje na niczym nieskrępowaną wolność, począwszy od odsłoniętych ramion — w tamtych czasach! — poprzez odważne spojrzenie aż do zalotnego gestu rąk. Takie ułożenie rąk zapożyczone jest z klasycznych rzeźb Venus pudica (z łac. „skromna Wenus”), w którym naga bogini skromnie zakrywa swoje piersi i łono. Astarte zdaje się jednak tym gestem prowokować i kierować uwagę na swoje kobiece wdzięki.

Obraz interpretować można pod wieloma względami, jest bowiem przepełniony symboliką religijną i atrybutami o znaczeniu alegorycznym. Wykorzystując je wszystkie, Rossetti przedstawił swój własny ideał bogini miłości. Astarte stoi na tle świetlistej aureoli, utworzonej z półkul księżyca i słońca. W XIX wieku oba ciała niebieskie symbolizowały pierwiastek męski i kobiecy, a ich wzajemna interakcja była symbolem cielesnego połączenia.

Serce unoszące się nad jej głową jest oczywiście symbolem miłości, a otoczenie go ośmioramienną gwiazdą Wenus miało być nawiązaniem do rzymskiego odpowiednika bogini miłości. Ciało skryte pod luźną szatą jest dwukrotnie przewiązane pasem, którego ogniwa przedstawiają róże — symbol pasji, miłości, oraz granat – symbol odnowy. Postaci towarzyszą dwaj aniołowie, których zastygłe w zachwycie twarze nadają obrazowi nastrój religijnego uniesienia.

Fizyczna aparycja bóstwa również niesie ze sobą głębsze znaczenie. Astarte jest kobietą bardzo atrakcyjną, zmysłową, a jednocześnie posiadającą wydatne szczęki, muskularne ramiona i masywne ciało. Ten świadomy androgynizm miał wskazywać na scalenie pozytywnych cech obu płci w postać jednej bogini, tym samym czyniąc ją potężną, majestatyczną, emanującą męską siłą, ale i nieodpartym kobiecym wdziękiem.

Dante Gabriel Rossetti, Victoria and Albert museum, Astarte Syriaca, szkic, prerafaelici, malarstwo, Niezła Sztuka

Dante Gabriel Rossetti Jane Morris, studium do obrazu Astarte Syriaca | 1875, Victoria and Albert Museum, Londyn

Kompozycyjnie dzieło jest przeładowane, postaci szczelnie wypełniają całą scenę. Sama bogini przytłacza i dominuje nad przestrzenią. Plany się przenikają, podziały przestrzenne są niejasne. Rytm wyznaczony jest jedynie przeciwstawnymi gestami rąk postaci.

Rama projektu samego Rossettiego

Dziełu towarzyszy sonet o tym samym tytule, napisany przez malarza. Jego fragment artysta umieścił na dole, zaprojektowanej przez siebie, ramy.

Dante Gabriel Rossetti, Astarte Syriaca z ramą | 1877, olej, płótno, 185 × 109 cm, Manchester Art Gallery

Zaczyna się i kończy słowem „tajemnica”, które według Biblii było wypisane na czole apokaliptycznego bóstwa. Utwór podkreśla też przenikanie się sfery boskiej i ziemskiej, podobnie jak stało się to na płótnie Rossettiego. Ziemska aparycja reprezentowana jest przez modelkę.

Jane Morris. Muza, kochanka, żona przyjaciela

Kobietą pozującą do obrazu była Jane Morris — oficjalnie żona Williama Morrisa, przyjaciela artysty. Była też kochanką Rossettiego i jedną z jego muz. Para utrzymywała intymne relacje, o których zresztą wiedział mąż Jane.

John Robert Parsons, Jane Morris, National Portrait Gallery, Londyn, Niezła sztuka

John Robert Parsons Jane Morris | 1865, © National Portrait Gallery, Londyn

Jane Morris, 1865, © National Portrait Gallery, Londyn

Sama Jane była dość kontrowersyjną postacią. Pochodziła z klasy robotniczej, bez szans na wyższe wykształcenie oraz awans społeczny, posiadała jednak zachwycającą urodę, dzięki czemu stała się modelką prerafaelitów.

Dante Gabriel Rossetti, Jane Morris, Prerafaelici, The Day dream, Victoria and Albert Museum, Londyn, Niezła sztuka

Dante Gabriel Rossetti Sen na jawie | 1880, Victoria and Albert Museum, Londyn

Małżeństwo z Williamem Morrisem otworzyło jej drzwi do zupełnie innego świata. To za jego namową rozpoczęła naukę francuskiego i włoskiego, mąż zapewnił jej też nauczyciela muzyki i savoir-vivre’u. Stworzył z niej damę. Jawny romans z jego przyjacielem — Rossettim, przeważył jednak o niepochlebnej opinii, jaką miała w towarzystwie.

Spodobało Ci się? Wesprzyj nas »

Malując Astarte Syriaca, Rossetti wyraził sprzeciw wobec wiktoriańskiego modelu kobiety, jak również dotychczasowym kanonom piękna. Stworzył swój własny ideał — nieoczywisty i odważny, balansujący między pierwiastkiem żeńskim i męskim, między duchem i ciałem, tworząc tym samym fascynującą grę przeciwieństw scalonych w jedną postać.

Bibliografia:
1. Villar J.M.M., Legitimizing the Sensuous Female: A Re-Assessment of the Babylonian Goddess in Dante Gabriel Rossetti’s ‚Astarte Syriaca’ (1875-1877).
2. Bullen J.B., Dante Gabriel Rossetti and the anatomy of desire.
3. Sawhney P., The Pre-Raphaelite Body.
4. Tsoumas J., Love and Melancholic Art: The sombre beauty of Jane Burden-Morris as the symbol of womanhood in Dante Gabriel Rossetti’s works.

A może to Cię zainteresuje:

Info
Lista artykułów

» Katarzyna Jagocha

Absolwentka historii sztuki z Krakowa. W każdej epoce artystycznej znajdzie coś, co zapadnie jej w pamięć, ale szczególnym zainteresowaniem darzy sztukę holenderską XVII w. oraz okres Młodej Polski. Lubi dzieła wychodzące poza schematy swojej epoki, docenia niekonwencjonalne piękno, wszędzie szuka drugiego dna. W wolnych chwilach realizuje nową pasję, jaką jest grafika komputerowa.