Przedwcześnie i tragicznie zmarły malarz zostawił po sobie dorobek ponad 2000 dzieł, doskonale znając Słoneczniki czy Gwiaździstą noc, dzisiaj oddamy się rozważaniom na temat jego autoportretów i znaczenia ukrytego za stwierdzeniem, że „Vincent był człowiekiem o tysiącu twarzy”. Dokładnie, to o czterdziestu siedmiu twarzach – tyle właśnie namalował autoportretów – z czego 24 w Paryżu.

Vincent van Gogh Autoportret | 1887, Art Institute of Chicago

Jak w wypadku wielu artystów, studiowanie własnej twarzy było najtańszym i najprostszym sposobem na szkolenie warsztatu, ale w wypadku Vincenta za tym prostym gestem kryło się dużo więcej znaczeń. Na autoportretach zaobserwować możemy przede wszystkim konflikt tożsamościowy: różne nakrycia głowy prezentowane na portretach odpowiadały odnajdywaniu, a może raczej konstruowaniu swojej tożsamości (szara fedora odpowiadająca mieszczuchowi, słomiany kapelusz sugerujący prostego wieśniaka, brak nakrycia głowy podkreślający nastrój cnotliwego estety).

Vincent van Gogh Autoportret w słomkowym kapeluszu | 1887

Vincent van Gogh Autoportret z zabandażowanym uchem i fajką | 1889, kolekcja Stavrosa Niarchosa

Vincent van Gogh Autoportret w szarym, filcowym kapeluszu | 1887, Van Gogh Museum, Amsterdam

Autoportrety można również odczytać jako dokumentujące życie dzienniki, które pokazują nie tylko rozwój artystyczny, ale zmiany w postrzeganiu samego siebie. Nawarstwiające się i hipnotyzujące pociągnięcia impresjonistyczne czy schematyczne kropki i kreski pointylizmu świadczą o niesamowitej podróży artystycznej, której głównym bohaterem był osobliwy Holender.

Źródło: I. Schaffner, The Essential Vincent van Gogh, Nowy Jork 1998.

• Info
• Lista artykułów

» Klaudia Węgrzyn

Studentka drugiego stopnia Kulturoznawstwa (specjalizacja: teksty kultury) na Wydziale Polonistyki UJ. Zainteresowania hasłowo niealfabetycznie: historia i filozofia sztuki, visual studies, fotografia, film, teatr, autobiografia i autokreacja.

• Zdzisław Beksiński – fantasta, fanatyk czy magik? - 21 lutego 2018
• Peter Paul Rubens – kilka faktów, które warto znać - 5 listopada 2017
• Vincent van Gogh – najsłynniejszy postimpresjonista wszechczasów - 31 lipca 2017
• Maurits Cornelis Escher. 3 fakty o artyście, których nie znaliście - 28 czerwca 2017
• W kwiecie dusza zamknięta. Motywy roślinne w twórczości Stanisława Wyspiańskiego - 14 stycznia 2016