Złoty „Pocałunek” Gustava Klimta

Gustav Klimt, Pocałunek, 1907–1908,
olej, złocenie/płótno, 180 × 180 cm
Österreichische Galerie Belvedere, Wiedeń

Gustav Klimt, Pocałunek | 1907–1908, Österreichische Galerie Belvedere, Wiedeń

W ostatnich latach zaczęła panować „moda na Klimta”. Widać to szczególnie w Wiedniu. W sklepach z pamiątkami znajdziemy wazony, filiżanki, parasole i inne gadżety z motywami obrazów tego malarza, zapełniające całe półki. Do ozdabiania pamiątek najczęściej wykorzystuje się motyw z najsłynniejszego obrazu tego austriackiego malarza Pocałunek. Gustav Klimt stworzył dzieło nadzwyczaj oryginalne, w dużej mierze odbiegające od dotychczasowych standardów panujących w malarstwie portretowym.

Pamiątki z Klimtem, fot. Leszek Lubicki

Długa kolejka do kasy biletowej w Górnym Belwederze w Wiedniu (część Österreichische Galerie Belvedere), gdzie prezentowany jest na co dzień ów obraz, to zwykły, codzienny widok. Myślę, że przede wszystkim właśnie dla Pocałunku ustawiają się te tłumy, choć w muzeum są eksponowane także inne wybitne dzieła europejskiego malarstwa i rzeźby.

Górny Belweder w Wiedniu, fot. Leszek Lubicki

Podczas naszej wizyty w Górnym Belwederze trzy poziomy tego wielkiego pałacu z salami wystawowymi wypełniają zwiedzający z całego świata. Najbardziej ciasno jest jednak w niedużej sali, gdzie na ścianie o powierzchni około 80 metrów kwadratowych, wymalowanej czarną farbą, wisi tylko jeden obraz — Pocałunek. Już z dala promienieje złotem, kontrastując z ciemną ścianą.

Gustav Klimt, Pocałunek | 1907–1908, Österreichische Galerie Belvedere, Wiedeń

Obraz został stworzony przez artystę w tak zwanym złotym okresie jego twórczości, obejmującym lata 1903–1910. W tym czasie powstały także i inne dzieła zdobione złotymi mozaikami, w tym jeden z najsłynniejszych portretów — Portret Adele Bloch-Bauer. Pocałunek pokazano w 1908 roku na wielkiej wystawie. Obraz został od razu zakupiony przez wiedeńską Galerię Belvedere. Był to fenomen — niedawno ukończone dzieło natychmiast trafiło do najważniejszego muzeum w kraju. Inspiracją dla tworzenia w tym stylu stała się podróż Klimta do Włoch, do Rawenny, gdzie zapoznał się ze sztuką starożytnej Grecji i Rzymu gatunkiem sztuki pochodzącym spoza kręgu europejskiego, w szczególności z mozaikami. Efekt światła, jaki daje ten styl, zauroczył artystę. Od dzieciństwa fascynował się złotnictwem, więc nic dziwnego, że zaczął używać tego materiału w połączeniu z farbą. Pocałunek stanowi przykład wszystkiego, co było charakterystyczne dla dotychczasowej twórczości artysty. Jest w nim złoto, motyw mozaiki, piękno, erotyka oraz bliskość dwojga ludzi.

Gdy mężczyzna i kobieta zbliżają się do siebie, nie zwracają już uwagi na to, co ich otacza. Artysta oddaje to wspaniale formą, kształtem i kolorem. Na ukwieconej łące on obejmuje ją czule, a ona podnosi ku niemu głowę, wyczekując pocałunku. Scena jest niezwykle wzruszająca, pokazuje więź łączącą dwoje ludzi. Dzieło to jest także obrazem symbolicznym. Przyglądając się motywom na ubiorze kobiety i mężczyzny, zauważymy, że jej suknia ozdobiona została obłymi, okrągłymi formami, zaś jego strój pełny jest motywów kanciastych i kwadratowych — różniące się kształtami formy symbolizują odmienne płcie. Najważniejsze są jednak złączone głowy, otoczone emocjonalną aurą, której bezpośrednio nie widzimy, ale patrząc na obraz — wyczuwamy. To one oraz ręce i stopy wynurzające się z bogato zdobionych szat jako jedyne są w tym obrazie przedstawione realistycznie¹.

Jak wiemy z życiorysu Klimta, prowadził on bogate życie erotyczne. Dlatego warto spróbować rozpoznać postać modelki pozującej do tego obrazu. Czy to któraś z jego licznych kochanek o rudych włosach, w których gustował? Zapewne tak, niemniej badaczom nie udało się ustalić tożsamości owej kobiety. Wspominano o dwóch bliskich artyście paniach, Emilii Flöge i Adeli Bloch-Bauer. Możemy tylko przypuszczać, że nie była to jakaś przypadkowa modelka, jakich wiele przeszło przez pracownię artysty. Takie dzieło zasługiwało na kogoś szczególnego i bliskiego sercu malarza, i tak zapewne było.

Według większości historyków sztuki Pocałunek jest największym osiągnięciem w całej twórczości Gustava Klimta, a nawet jednym z najsłynniejszych obrazów w dziejach światowego malarstwa.

• Info
• Lista artykułów

» Leszek Lubicki

Pasjo­nat sztuki, lecz zawo­dowo z nią nie zwią­zany. Nasz ese­ista, zain­te­re­so­wany malar­stwem pol­skim przełomu XIX/XX wieku, czyli tym okresem, który Maria Poprzęcka nazwała „Szczęśliwą godziną”. A pisze, bo lubi.

• Muzeum Pałac Herbsta w Łodzi. 10 dzieł, które warto znać - 26 marca 2021
• Młodopolska chłopomania. 8 obrazów, w których się zakochasz - 21 lutego 2021
• Leon Wyczółkowski „Kopanie buraków” - 8 października 2020
• Jak szlachcic szlachcica czekanem zabił. Historia zamknięta w ramie obrazu - 24 lipca 2020
• Białe gacie w tarapacie! Czyli Zabójstwo króla Przemysła w Rogoźnie według Jana Matejki - 24 czerwca 2020
• Muzeum Narodowe w Poznaniu. 10 dzieł, które warto znać - 2 maja 2020
• Muzeum Narodowe w Warszawie. 10 dzieł, które warto znać - 12 kwietnia 2020
• Muzeum Narodowe w Krakowie. 10 dzieł, które warto znać - 5 kwietnia 2020
• Władysław Podkowiński i jego tajemniczy ogród - 3 stycznia 2020
• Józef Chełmoński „Bociany” - 25 kwietnia 2019