Peter Paul Rubens „Markiza Brygida Spinola Doria”

Peter Paul Rubens Markiza Brygida Spinola Doria, 1606
olej na płótnie, 152,5 × 99 cm, National Gallery of Art, Waszyngton

Peter Paul Rubens Markiza Brygida Spinola Doria, 1606 olej na płótnie, 152,5 × 99 cm, National Gallery of Art, Waszyngton

W 1605 roku Brygida Spinola poślubia Giacomo Massimiliano Doria. W ten sposób połączyły się dwa wielkie i wpływowe rody genueńskie. Rody posiadające wielu wybitnych przedstawicieli. Ich reprezentanci piastowali świetne stanowiska kościelne jak i urzędy państwowe.

Jednym z ważniejszych i znanych nam z portretu przedstawicieli rodziny Doria był Admirał Andrea Doria, którego portret w manierze Neptuna stworzył w 1530 roku Agnolo Bronzino. Tytuł markiza, pochodzenie i majątek zobowiązywał, ale i na wiele pozwalał.

W przypadku majestatycznego portretu Markizy Brygidy Spinola Doria autorstwa Petera Paula Rubensa mamy widoczny artefakt potęgi i bogactwa. Portret damy – namalowany został w pozie statycznej, dumnej acz nie pozbawionej sprawnego malunku. Ukazuje młodą, bo dwudziestodwuletnią kobietę w całej postaci na tle architektonicznym. I właśnie, a może dzięki specjalnemu zabiegowi Rubensa, poprzez namalowanie zawieszonej po przekątnej, czerwonej, powiewającej kurtyny za postacią, ta duma i zarazem statyczność, znającej swą wartość arystokratki, wydaje się zostać przełamana, a sama postać i dzieło bardzie żywe, wyraziste.

Oryginalne płótno było dużo większe, o czym świadczy kąt namalowanej architektury. Ów zabieg miał na celu umożliwienie patrzenia na dzieło z dołu. W XIX wieku płótno został przycięte. Rozmiar w przypadku takich portretów miał znaczenie ideologiczne. Reprezentacyjne portrety „unosiły” się niczym satelity w pełnych przepychu i bogactwa klatkach schodowych, bądź salach pałaców i zamków rodowych. Jest to też ciekawy przykład zastosowania perspektywy przez Rubensa.

Młoda kobieta została ubrana w satynową, srebrną suknię, składającą się z dwóch części oraz biżuteryjnych dodatków. Na uwagę zasługują ciekawie stworzone rękawy sukni, które imitują formę zbroi. Ogromna kryza utrzymuje delikatną głowę Markizy, a wszystko w kanonach barokowej mody. Fryzurę zdobią trzęsidła, czyli ażurowe ozdoby ze złota, piór i drogocennych kamieni, w tym przypadku z pereł. W prawej dłoni widzimy wachlarz – atrybut dostojeństwa.

Peter Paul Rubens uznawany za jednego z najwybitniejszych malarzy baroku był artystą bardzo płodnym, wieloznacznym i czerpiącym od swych poprzedników, jak i ówczesnych malarzy. Duży wpływ wywarły na jego twórczość odbyte podróże po Włoszech, Hiszpanii, Francji czy Anglii. Właśnie z czasów jego podróży po Włoszech pochodzi portret Markizy Brygidy. To okres zafascynowania oligarchią genueńską. Artysta jest kojarzony głównie z „kształtami rubensowskimi”, odpowiadającymi w XVIII wieku ideałowi piękna, a nie słusznie. Rubens to też świetny kolorysta i obserwator codzienności.
/ Tomasz Holak

Peter Paul Rubens
Markiza Brygida Spinola Doria, 1606
olej na płótnie, 152,5 × 99 cm
National Gallery of Art, Waszyngton

Bibliografia:
Portret. Funkcja, forma, symbol, pod red. A. Marczak-Krupa, Warszawa, 1990.
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, pod red. K. Kubalska-Sulkiewicz, Warszawa, 2007.
Fisher C., Flowers of the renaissance, London, 2011.