Stefan Norblin to urodzony w Warszawie w 1892 roku malarz, uznany portrecista, autor plakatów, ilustracji do książek i czasopism, projektant strojów teatralnych, a nawet mebli. Tworzył głównie w okresie dwudziestolecia międzywojennego. W czasie drugiej wojny światowej wraz z żoną opuścił Polskę próbując przedostać się do Stanów Zjednoczonych. Przez Rumunię i Irak trafił do Indii, gdzie w latach 1941–46 ozdabiał rezydencje maharadżów. W 1946 Norblinom udało się dostać do USA. Artysta zmarł nagle w 1952 roku.
Stefan Norblin Taniec | 1941, Mumbaj, fot. Muzeum Regionalne w Stalowej Woli
Muzeum Regionalne w Stalowej Woli udało się nabyć niezwykły obraz Stefana Norblina pochodzący z irackiego okresu twórczości artysty. Praca została zakupiona przez Muzeum od prywatnego kolekcjonera, Polaka. O poprzednim właścicielu wiadomo jedynie, że pochodził z Francji, a obraz trafił do niego z Bliskiego Wschodu. Prawdopodobnie jest to jedyny w Polsce obraz z tego okresu, nawet może jedyny zachowany obraz Norblina z Iraku. W archiwum badacza twórczości Norblina – Clausa-Ullricha Simona – znajduje się czarno-biała fotografia tego dzieła. Zdjęcie pochodzi z albumu rodzinnego syna artysty – Andrew Norblina.
Portret przedstawia doktora Maxa Makowskiego, nadwornego lekarza króla irackiego Ghaziego I. Osoba Maxa Makowskiego została zidentyfikowana przez Piotra Zygmunta Kowalskiego. Sportretowana postać była bardzo ważna w życiu Norblinów, o czym świadczy dedykacja odręcznie napisana na licu zakupionego obrazu: „Kochanemu Dr. Maxowi naszemu najmilszemu opiekunowi w dowód wdzięczności /S. Norblin/ Bagdad 1941”. Model siedzi w fotelu. Postać ukazana jest bokiem, z twarzą zwróconą do oglądającego. Lewa ręka spoczywa na oparciu fotela, prawa oparta na książce w czerwonej oprawie. Mężczyzna ma okulary, ubrany jest w garnitur. Obraz utrzymany jest w typowych dla Norblina barwach, brązach i oliwkowych zieleniach. Postać niejako wyłania się z tła.
Portret Maxa Makowskiego | 1941
olej, płótno, 114 × 98,8 cm, Muzeum Regionalne w Stalowej Woli
Norblinowie trafili do Iraku w 1940 roku i zatrzymali się na kilka miesięcy w Bagdadzie1. Dzięki pomocy doktora Maxa Makowskiego artysta dostał zlecenie namalowania członków brytyjskiego korpusu dyplomatycznego oraz iracką rodzinę królewską. Także dzięki pomocy doktora wyjechali do Stanów Zjednoczonych.
Stefan Norblin z żoną i synem, fot. Muzeum Regionalne w Stalowej Woli
Warto wspomnieć nieco więcej o tym, kim jest sportretowana osoba. W raporcie z dnia 25 stycznia 1939 roku z podróży do Iraku Witolda Hulanickiego – Konsula Generalnego w Jerozolimie, czytamy:
„Na tym tle ogólnym nie mogę odmówić sobie scharakteryzowania w paru słowach pewniej osobistości, która odgrywa niepoślednią rolę w życiu bagdadzkim, a nawet całego Bliskiego Wschodu. Jest nią dr Max Makowski Pasza (otrzymał tytuł Pasza – generał od emira Transjordanii Abdullaha). Przyjechał tu kilkanaście lat temu. Rosyjski żyd, posiadający polski paszport, ożeniony z polską żydówką. Rozpoczął swą karierę jeszcze w Hedżasie (Dżedda) u szeryfa Mekki, ojca Fejsala-Husseina. Jest lekarzem dworskim i to mu otwiera wszystkie drzwi. Ma ogromne stosunki… biednych leczy darmo, tym zyskując popularność. Arabowie go się boją, wyczuwając w nim oko i ucho króla Ghaziego i dlatego wszyscy ministrowie są zawsze na jego zawołanie…. Zna osobiście wszystkich panujących arabskich, dużo podróżował po Bliskim i Środkowym Wschodzie. Jest bardzo zamożny”.2
Był to zatem bardzo wpływowy człowiek. Z korespondencji z ówczesnym Polskim Ministrem Spraw Zagranicznych wynika, że dobrze się znali i byli w przyjacielskich stosunkach. Makowski zmarł w 1955 r. w Wiedniu w wieku 67 lat. Nie wiadomo, jakie były losy samego obrazu i jak znalazł się w Europie.
W 2017 roku obraz poddano konserwacji. Pierwszą przeszedł prawdopodobnie w latach 70-tych. Obraz zdublowano, zanim został naciągnięty na nowe krosno i podklejony na nowe płótno. Był w złym stanie. Widoczne załamania powierzchni lica wskazywały na to, że był składany oraz przechowywany w pozycji zwiniętej w rulon, pozbawiony krosna malarskiego. Możliwe, że osłabienie obrazu dodatkowo pogłębiły trudne czynniki klimatyczne, jak wysoka wilgotność i temperatura.
Stefan Norblin, fot.: stefannorblin.pl
Okres iracki w twórczości Stefana Norblina nadal nie jest dobrze zbadany. W albumie syna artysty można znaleźć dziewięć udokumentowanych obrazów z tego okresu, w tym omawiana praca. To właśnie dzięki rozległym znajomościom dra Maxa – Norblin dostał zlecenie namalowania władców irackich. Ze zdjęć archiwalnych wiemy, że powstały co najmniej dwa portrety króla Iraku Faisala I, portret sześcioletniego Faisala II, portret regenta Iraku, portret króla Ghaziego, portret brytyjskiego dyplomaty Sir Basila Newtona oraz portrety dwóch niezidentyfikowanych jeszcze osób.
Obraz przedstawiający Maxa Makowskiego to prawdopodobnie jedyna znana praca z tego okresu znajdująca się w Polsce. Nie wiadomo, gdzie znajduje się pozostałe osiem udokumentowanych, ani jak dużo obrazów powstało w tamtym czasie. Tym bardziej cieszy fakt, że właśnie ten jeden obraz z irackiego okresu twórczości Stefana Norblina wrócił do Polski i dostępny jest dla zwiedzających.
Obraz nabyty dzięki dofinansowaniu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
- Stefan Norblin, red. A. Sieradzka, Stalowa Wola 2011. ↩
- Archiwum Akt Nowych. Raport polityczny Konsula Generalnego RP w Jerozolimie Witolda Hulanickiego z podróży do Iraku, dotyczący zmiany rządu, struktury etnograficznej i sytuacji wewnętrznej, penetracji państw obcych. Uzasadnienie potrzeby utworzenia konsulatu w Bagdadzie. 2/592/0/2/27. ↩
A może to Cię zainteresuje:
- Zrzeszenie niezrzeszonych. O krakowskiej Grupie Dziesięciu - 18 stycznia 2023
- Andrzej Pronaszko. Malarz, scenograf, demiurg polskiego teatru - 24 października 2021
- Zbigniew Pronaszko. Malujący rzeźbiarz, wielki wizjoner - 2 lipca 2021
- Niezwykły obraz z irackiego okresu twórczości Stefana Norblina do zobaczenia w Muzeum w Stalowej Woli - 25 lipca 2018
W podpisie zdjęcia: albo Bombaj (dawna nazwa) albo Mumbaj (obecna), a nie Mombaj. Poza tym owo zdjęcie pochodzi z rezydencji w Morvi (a nie z Bombaju). Jest to malowidło ścienne.