Jacek Malczewski „Tryptyk z faunami”

Jacek Malczewski, Tryptyk z faunami, 1906
olej, tektura, 40,5 × 32,5 cm (każda część),
Lwowska Galeria Sztuki im. Borysa Woźnickiego, Lwów

Kuchnia w ludzkim domostwie jest miejscem codziennym, lecz niezwykłym; takim, w którym pozornie niezmienne reguły oraz prawidła można dowolnie kształtować, folgując własnym smakom oraz wyobraźni; w którym nic nie krępuje naszej fantazji, a zebrane w tejże kuchni przedmioty i sprzęty użyte być mogą zgodnie ze swym przeznaczeniem lub tak, jak dyktuje nam koncept. Kuchnia to zatem miejsce tworzenia – ale i zarazem autokreacji. Zgromadzone w niej garnki, patelnie, noże, tasaki, młynki, moździerze, deski do krojenia, miski, miseczki, pojemniki, woreczki i słoiki – w szufladach, skrytkach i pudełkach służą do przygotowywania potraw okazjonalnie wystawnych lub zwyczajnie codziennych, celebrowanych tak w momencie ich przygotowywania i spożywania z wykwintnych zastaw, jak i szybkiego pochłaniania w chwilach pomiędzy naszymi licznymi obowiązkami. Nie ma zatem nic bardziej prozaicznego niż kuchnia, a jednocześnie chyba nic bardziej nie kojarzy się z pracownią, w której krząta się i króluje alchemik posługujący się tajemniczymi artefaktami.

Clara Peeters Martwa natura

Clara Peeters, Martwa natura z serem, migdałami i preclami | ok. 1615, Mauritshuis, Królewska Galeria Malarstwa, Haga

Pomimo tej „zwykłości” kuchni, jak również niezbędnej dla niej spiżarni – stały się one tematami malarskimi. Dość bowiem przypomnieć niezwykle popularne w XVII wieku martwe natury – dzieła malarzy holenderskich, komponowane z jadła, napitków, naczyń kuchennych, sztućców, tkanin… Patrzymy na nie jak na dowód zasobności mieszczańskich domostw północnej i zachodniej Europy, w których codzienność płynęła spokojnie i dostatnio przy suto zastawionych stołach, choć często interpretujemy je także jako pewien znak przemijania czasu – i życia.

Jak zatem na tle tego, co kojarzyło się – i wciąż kojarzy – z kuchnią, sytuuje się jeden z bardziej znanych, a nie poddający się łatwym interpretacjom obraz Jacka Malczewskiego Tryptyk z faunami z 1906 roku, przechowywany obecnie w Lwowskiej Galerii Sztuki? Wykonany farbami olejnymi na tekturze tryptyk zawiera w centrum autoportret malarza, który głowę ma przyozdobioną najzwyklejszą metalową obręczą tortownicy – taką samą, jaką każda domowa gospodyni ma schowaną w jednej z wielu kuchennych szuflad. W tym autoportrecie malarz, niedbale ubrany, trzyma w dłoniach gryf skrzypiec lub gęśli. Czytaj dalej →