Józef Chełmoński, 1887, fot. polona.pl
Rok 1887, dwunasty rok pobytu Chełmońskiego w Paryżu rozpoczyna się dla malarza nie tylko narodzinami pierwszego syna Józefa Ludwika1, ale także niestety narastającymi trudnościami finansowymi i pogłębiającym się zniechęceniem wobec wyczerpującej się tematyki malowanych obrazów, wobec naporu nowych prądów w sztuce go otaczającej i nade wszystko wobec wielkomiejskiego, paryskiego kołowrotu. W konsekwencji Chełmońscy podejmują decyzję rozpoznawczego wakacyjnego wyjazdu do kraju2, wraz z czwórką dzieci trafiają do domu matki Chełmońskiego w Szymanowie pod Warszawą oraz do domów innych krewnych, a Chełmoński powraca do Warszawy, gdzie przemieszkuje głównie u swego ukochanego, młodszego brata Adama. Artysta zauroczony ojczystą atmosferą i rodzimym krajobrazem, postanawia nie wracać już do Paryża3. Osiada w Kuklówce, cichej wsi koło Grodziska Mazowieckiego. Zamieszkuje w ubogim modrzewiowym dworku, leżącym pośród mazowieckich pól i lasów4. Wybór skromnego wiejskiego bytowania z dala od miejskich koterii artystycznych i towarzyskich, z dala od tego, co artysta określał „barzęczeniem świata” – a „barzęczenie”, jak wyjaśniała Pia Górska, „oznaczało w jego osobistym języku, rzecz umówioną i pozór bez treści”5 – był konsekwencją odejścia Chełmońskiego od tematyki pędzących zaprzęgów, scen z polowań, sprzed karczm, z końskich targów, a zwrócenia się malarza ku ojczystemu pejzażowi.
Dworek w Kuklówce, fot. e-kalejdoskop.pl
Józef Chełmoński Dworek w Kuklówce | po 1889, Muzeum Narodowe w Warszawie
Czytaj dalej
- Józef Ludwik urodził się w styczniu 1887 r. w Paryżu, zmarł 3 listopada 1887 w Janowicach koło Łęczycy, u swych krewnych Feliksostwa Łoskowskich. Rodzina Chełmońskich po przyjeździe do Warszawy rozlokowała się wśród bliskich. Chełmoński ożenił się z Marią Szymanowską (1861-1942) 18 czerwca 1878 r. w Warszawie. Po ślubie wyjechali do Paryża, gdzie artysta mieszkał od końca 1875 roku. Przed Józefem Ludwikiem urodziły się Chełmońskim trzy córki: Jadwiga, Maria i Zofia. ↩
- Wakacyjny wyjazd całej rodziny Chełmońskich do kraju miał zapewne charakter rekonesansowy. Pozostawili w Paryżu zarówno mieszkanie z całym wyposażeniem, jak i pracownię malarza. Wyjazd nastąpił na przełomie lipca i sierpnia 1887 r. ↩
- Acz decyzja ta nie wydawała się ciągle ostateczną. Paryskie mieszkanie likwidowała żona malarza dopiero wiosną 1889 r., a pracownię trzymał artysta jeszcze dłużej. ↩
- Odnaleziony ostatnio w Kuklówce odpis aktu notarialnego, przetłumaczony z rosyjskiego przez Katarzynę Aust, pozwala wreszcie dokładnie określić czas jej nabycia przez Józefa i Marię Chełmońskich na dzień 30 sierpnia 1888 roku. ↩
- P. Górska, O Chełmońskim. Wspomnienia, Gebethner i Wolff, Warszawa 1932, s. 17. ↩
