Do nazwiska van Eyck często dodawane są określenia „drugi Giotto”, „odnowiciel sztuki”, „prekursor renesansu”. Obrazy tego malarza są wysoko cenione, przy jednoczesnym braku wiarygodnych źródeł na ich temat. Twórczość Jana van Eycka jest przedmiotem wielu dyskusji naukowych i przypuszczeń, w których przypisuje się mu znaczące zasługi dla rozwoju malarstwa. Niektóre z nich, dawno już obalone, wciąż jeszcze żyją w ogólnej świadomości miłośników sztuki. Ten artykuł będzie próbą rozstrzygnięcia faktów i mitów z życia Jana van Eycka.
Bóg Ojciec – Hubert i Jan van Eyck Ołtarz Gandawski (Adoracja Mistycznego Baranka), Katedra Świętego Bawona, Gandawa
Saint-Bavo’s Cathedral Ghent © www.lukasweb.be – Art in Flanders vzw, photo Hugo Maertens
Van Eyck żył w pierwszej połowie XV wieku na terenie ówczesnego księstwa burgundzkiego – niewielkiego tworu politycznego, z którego potem wyłoniła się dzisiejsza Belgia oraz Holandia. Na europejskich dworach panował wówczas styl międzynarodowy, zwany też miękkim. Rozwijał się mecenat i kolekcjonerstwo, w znacznej mierze wśród bogatego mieszczaństwa, które, osiadłszy w takich miastach jak Antwerpia czy Brugia, brało czynny udział w rozwoju zamorskiego handlu, bankierstwa i manufaktur. Za granicą rósł popyt na wyroby artystyczne pochodzące z tych terenów. Szczególnie podziwiano już wówczas charakterystyczną dla sztuki burgundzkiej drobiazgową obserwację rzeczywistości i umiejętność jej wiernego odtworzenia. Wśród malarzy przodował w tej umiejętności właśnie Jan van Eyck.
Jan van Eyck Portret mężczyzny w czerwonym turbanie (Autoportret?) | 1433, National Gallery w Londynie
