Co pięć lat Kassel staje się stolicą sztuki współczesnej, przyciągając przez sto dni twórców, krytyków, kuratorów oraz wszystkich zainteresowanych najnowszymi tendencjami artystycznymi. Dzieje się to za sprawą documenty – jednej z najważniejszych światowych wystaw sztuki. W 2022 roku odbędzie się już jej piętnasta edycja. Kassel to nie tylko documenta. To miasto w północnej Hesji ma wiele do zaoferowania. Interesujące muzea, piękne parki, baśniowa atmosfera oraz zabytki z listy światowego dziedzictwa UNESCO sprawiają, że warto je odwiedzić w każdy dzień roku. A co dokładnie wtedy zobaczyć? Oto nasze propozycje.
Widok na UNESCO Bergpark Wilhelmshöhe w Kassel, źródło: Kassel Marketing GmbH, fot. Jörg Conrad
1. UNESCO Bergpark Wilhelmshöhe
Wycieczkę proponujemy zacząć w miejscu nieco oddalonym od centrum miasta, a mianowicie w parku górskim Wilhelmshöhe. Od 2013 roku znajduje się on na liście światowego dziedzictwa UNESCO jako niezwykły przykład europejskiej sztuki ogrodniczej i architektonicznej. Wyprawa do parku Wilhelmshöhe może okazać się idealnym planem na całodniową wycieczkę, gdyż ma on aż kilkaset hektarów oraz oferuje wiele atrakcji.
UNESCO Bergpark Wilhelmshöhe w Kassel – Wasserspiele, źródło: Kassel Marketing GmbH, fot. Florian Trykowski
Zwiedzanie najlepiej rozpocząć od prawdziwej rozgrzewki, czyli wejścia na punkt widokowy, z którego można zobaczyć park oraz panoramę miasta. Razem z nami widoki będzie podziwiać Herkules, którego rzeźba znajduje się na samym szczycie. Pochodzi ona z XVIII wieku (choć historia parku sięga już XVII wieku). Powstała na zlecenie Karola I Heskiego, dla którego rzymski heros był symbolem siły, odwagi oraz mądrości. Dzisiaj posąg zachwyca swoją monumentalnością, gdy widzimy, jak góruje nad parkiem.
Statua Herkulesa w Bergpark Wilhelmshöhe w Kassel, źródło: Kassel Marketing GmbH, fot. Paavo Blåfield
UNESCO Bergpark Wilhelmshöhe w Kassel, źródło: Kassel Marketing GmbH, fot. Wolfgang Nickel
Po odwiedzinach u Herkulesa warto zejść na dół, aby zobaczyć najbardziej spektakularną atrakcję. To ogromna kaskadowa fontanna, tzw. Wasserspiele (z niem. gry wodne), która czynna jest od 1 maja do 3 października. Konstrukcja fontanny jest tak imponująca, że robi wrażenie również poza sezonem. Podobnie jak figura Herkulesa została ona zbudowana na zamówienie Karola I Heskiego w stylu barokowym.
W XVIII wieku Wilhelm I kazał przebudować fontannę, a za inspirację posłużyły ogrody w stylu angielskim, popularne w tamtym okresie. Ten typ ogrodnictwa bazował na naturalnym, dzikim pięknie przyrody. Ogrody angielskie miały kreować atmosferę wolności i romantyczności. Fascynację tym stylem odnajdziemy też w innych miejscach Wilhelmshöhe. Przykładem może być tzw. most diabła (niem. Teufelsbrücke). Nieopodal znajduje się Zamek Lwa (niem. Löwenburg), którego forma również potwierdza wpływ idei romantyzmu na park w Kassel.
Chociaż Löwenburg powstał na przełomie XVIII i XIX wieku, to został wystylizowany na średniowieczną budowlę w stylu gotyckim. Romantycy interesowali się wiekami średnimi (szczególnie gotykiem), a w ogrodach angielskich chętnie tworzono sztuczne ruiny. Zamek jest więc kolejnym przykładem wpływu romantycznych koncepcji na zagospodarowanie przestrzeni zielonych Wilhelmshöhe.
Löwenburg w UNESCO Bergpark Wilhelmshöhe w Kassel, źródło: Kassel Marketing GmbH, fot. Paavo Blåfield
Świątynia Jussow w Bergpark Wilhelmshöhe w Kassel, źródło: Kassel Marketing GmbH
Po zwiedzaniu zamku czas na pałac, który został wybudowany dla Wilhelma I jako letnia rezydencja. To będzie już ostatni przystanek. Chętni mogą trochę nadłożyć drogi, aby zobaczyć np. świątynię Apolla (nazywaną też świątynią Jussow) lub spektakularne akwedukty. Natomiast wspomniany pałac nazywa się właśnie Wilhelmshöhe, a w jego wnętrzach znajdują się obecnie muzeum sztuki oraz muzeum pałacowe (tzw. Weißensteinflügel), biblioteka oraz kawiarnia – gdyby ktoś potrzebował przerwy w zwiedzaniu. Na szczególną uwagę zasługuje Galeria Starych Mistrzów, w której można obejrzeć m.in. obrazy Rembrandta oraz Albrechta Dürera.
Pałac Wilhelmshöhe w Kassel, źródło: Kassel Marketing GmbH, fot. Paavo Blåfield
Rembrandt, Saskia w czerwonym kapeluszu | ok. 1634, Gemäldegalerie Alte Meister, Kassel, źródło: MHK | Museumslandschaft Hessen Kassel
Na zwiedzających czekają także kolekcja grafik oraz zbiory antycznych rzeźb. Ze względu na remont zamknięte jest skrzydło, w którym można podziwiać wnętrza pałacu. Data ponownego otwarcia nie jest jeszcze znana1.
Galeria Starych Mistrzów w Kassel – obraz Rembrandta Błogosławieństwo Jakuba, źródło: MHK | Museumslandschaft Hessen Kassel
Galeria Starych Mistrzów w Kassel, źródło: MHK | Museumslandschaft Hessen Kassel
Galeria Starych Mistrzów w Kassel, źródło: MHK | Museumslandschaft Hessen Kassel
2. Karlsaue
Kassel jest jednym z najbardziej zielonych miast Niemiec. Nie powinno więc dziwić, że kolejny punkt zwiedzania to również park. Karlsaue to park miejski, malowniczo położony nad rzeką Fuldą. Zwiedzanie warto zacząć od XVII-wiecznego pałacu, zwanego Oranżerią.
Oranżeria w Kassel, źródło: Kassel Marketing GmbH, fot. Jörg Conrad
Budynek znacznie ucierpiał w trakcie II wojny światowej, jednak już w 1955 roku pojawiła się inicjatywa odbudowy. W 1959 roku, podczas drugiej edycji documenty, ruiny wykorzystano do prezentacji prac artystów i artystek. Obecnie możemy podziwiać oranżerię w jej dawnym blasku. Pałac znajduje się na północnym krańcu parku. Natomiast od strony południowej odwiedzających zachwyca wyspa Siebenbergen, nazywana także wyspą kwiatów. Można tam zobaczyć około setki różnych gatunków roślin. To prawdziwy skarb sztuki ogrodniczej.
Niedaleko Karlsaue (między parkiem a ratuszem) znajduje się Nowa Galeria (Neue Galerie). Przed II wojną światową w jej budynku, który został zainspirowany Starą Pinakoteką w Monachium, można było podziwiać obrazy z kolekcji Starych Mistrzów (dziś prezentowane w Wilhelmshöhe).
Die Neue Galerie w Kassel, źródło: Kassel Marketing GmbH, fot. Can Wagener
Później w tych wnętrzach odbywały się wystawy w ramach documenty. W 1976 roku zostało otwarte muzeum, które specjalizuje się w sztuce XIX wieku. Można tam też podziwiać prace artystów innych epok. Jednym z najważniejszych miejsc w galerii jest pokój, który Joseph Beuys zaprojektował specjalnie z okazji jej otwarcia. Na jednym z pięter można zwiedzić wystawę poświęconą documencie, najważniejszemu kulturalnemu wydarzeniu w Kassel.
3. Fridericianum
To kolejne miejsce, które zainteresuje miłośników sztuki. Było to pierwsze na świecie publiczne muzeum. Otwarto je w 1779 roku. Dzisiaj odbywają się tam wystawy sztuki współczesnej, a także warsztaty i inne wydarzenia kulturalne. Co pięć lat Fridericianum przyciąga gości z całego świata, gdyż to właśnie tam organizowane są główne wydarzenia i wystawy w ramach documenty.
Friedrichsplatz w Kassel – widok na Fridericianum, źródło: Kassel Marketing GmbH, fot. Paavo Blåfield
Muzeum znajduje się przy Friedrichsplatz, gdzie również prezentowane są prace artystów biorących udział w documencie. W ramach jej ostatniej edycji w 2014 roku na placu wzniesiono głośną kopię ateńskiego Partenonu, wykonaną z książek. Był to projekt argentyńskiej artystki Marty Minujín, który nawiązywał bezpośrednio do jej wcześniejszej realizacji z 1983 roku, zaprezentowanej w Buenos Aires.
Przy Friedrichsplatz znajduje się również documenta-Halle – budynek wystawienniczy otwarty w 1992 roku na potrzeby wystawy. Po sąsiedzku stoi teatr miejski, na który również warto zwrócić uwagę, gdyż został on zaprojektowany przez Paula Bodego i Ernsta Brundiga. Szczególnie to pierwsze nazwisko należy zapamiętać, gdy zwiedza się Kassel. Paul był młodszym bratem Arnolda Bodego – malarza, kuratora i pedagoga, uznawanego za ojca documenty. To właśnie on był pomysłodawcą, a następnie pierwszym dyrektorem. Tę funkcję sprawował przez pierwsze trzy edycje. Historia documenty to zresztą temat na osobny artykuł.
documenta fifteen: documenta hall, 2021, źródło: documenta-fifteen.de, fot. Nicolas Wefers
4. Świat braci Grimm
Kassel jest też miastem baśniowym, gdyż tam żyli i tworzyli bracia Grimm. Wprawdzie urodzili się w Hanau, ale rodzice, dbając o wykształcenie synów, posłali ich na studia właśnie do Kassel, gdzie zamieszkali na dłużej.
Wystawa Grimmewelt w Kassel, źródło: Deutsche Märchenstraße e.V.
Muzeum Grimmwelt w Kassel, źródło: Stadt Kassel, fot. Andreas Weber
Muzeum Grimmwelt w Kassel, źródło: Hessen Agentur, fot. Florian Trykowski
Aby przenieść się do świata z baśni braci Grimm, warto odwiedzić interaktywną wystawę Grimmwelt, czyli świat Grimmów. Ta atrakcja nadaje się zarówno dla młodszych podróżników, jak i bardziej zaawansowanych znawców literatury.
Wystawa poświęcona braciom Grimm – Grimmwelt, źródło: Stadt Kassel, fot. Andreas Weber
Wystawa Grimmewelt w Kassel; fot. Daniel Rothen, źródło: Kassel.de
Biblioteka, Muzeum Grimmwelt w Kassel, źródło: Stadt Kassel, fot. Andreas Weber
5. Realizacje w przestrzeni miejskiej
Documenta odbywa się raz na pięć lat, ale jej wpływ na Kassel można obserwować zawsze. Artyści pozostawiają w mieście wiele realizacji, które można oglądać na długo po zakończeniu wystawy. Niektóre łatwo przeoczyć, gdy nie jest się świadomym ich istnienia. Spacerując po Kassel, warto więc zwrócić uwagę na dęby, ponieważ jest szansa, że zasadził je Joseph Beuys w ramach akcji pt. 7000 Eichen (pol. 7000 dębów), przygotowanej na piątą edycję documenty w 1982 roku. Projekt zakończył dopiero kilka lat później, gdy w trakcie ósmej edycji jego syn zasadził własne drzewo. W Kassel możemy więc podziwiać efekty tego interesującego projektu artystyczno-społeczno-ekologicznego autorstwa Beuysa.
Inne instalacje, które nas szczególnie zainteresowały, to rzeźba Man walking to the sky autorstwa Jonathana Borofsky’ego, przygotowana na dziewiąta edycję documenty. Pierwotnie to surrealistyczne dzieło było prezentowane przy Friedrichsplatz, dziś wita podróżnych przy dworcu głównym. Natomiast przy Friedrichsplatz możemy podziwiać instalację wiedeńskiego kolektywu artystycznego Haus-Rucker-Co., która zwraca uwagę na tematykę spojrzenia i fotografii.
Jonathan Borofsky, Man walking to the sky | 1992, Kassel, źródło: Kassel Marketing GmbH
Jonathan Borofsky, Man walking to the sky (fragment) | 1992, Kassel, źródło: Kassel Marketing GmbH, fot. Paavo Blåfield
Friedrichsplatz w Kassel, w tle fragment instalacji Rahmenbau autorstwa kolektywu Haus-Rucker-Co. z 1997 roku, źródło: Kassel Marketing GmbH
Zachwyca różnorodność problemów poruszanych przez artystów. Niektóre dzieła wpisują się w sztukę polityczną, społecznie zaangażowaną. Kwestie dyskryminacji i strachu przed Obcymi podejmuje m.in. obelisk zaprojektowany przez nigeryjskiego artystę Olu Oguibe. Wygrawerowany na kamieniu napis (w czterech językach) to cytat z Ewangelii według św. Mateusza: „byłem przybyszem, a przyjęliście Mnie”. Jest to dzieło, które powstało na wystawę w 2017 roku. Temat migracji i obcości pojawia się też w innym projekcie. W 1992 roku Thomas Schütte umieścił nad wejściem do domu towarowego przy Friedrichsplatz figurki przedstawiające osoby o różnym kolorze skóry. Obok nich stoją skrzynki, bagaże, worki. Ze spuszczonym wzrokiem przyglądają się miejskiemu życiu. To mocny komentarz do sytuacji migrantów i uchodźców. Tytuł tego dzieła jest krótki, ale wymowny – Obcy.
Thomas Schütte, Obcy | 1992, Kassel, źródło: Kassel Marketing, fot. Paavo Blåfield
Thomas Schütte, Obcy | 1992, Kassel, źródło: Kassel Marketing, fot. Paavo Blåfield
W inny świat przenosi nas instalacja, którą można podziwiać przed szkołą im. Heinricha Schütza przy Freiherr-vom-Stein-Straße 11. Statek marzeń cioci Olgi ewokuje skojarzenia z dziecięcymi zabawami i latami beztroski.
Nie wymieniamy wszystkich instalacji stworzonych w ramach documenty, które można zobaczyć w Kassel, tak samo jak nie opisałyśmy wszystkich muzeów. Powyższy artykuł powinien stanowić jedynie inspirację do dalszego odkrywania tego niezwykłego miasta, które co pięć lat przyjmuje rolę światowej stolicy sztuki.
- Informacja na 06.03.2022. ↩
A może to Cię zainteresuje:
- Drezno i Kraina Łaby. Przewodnik dla miłośników sztuki - 26 kwietnia 2024
- Paris, Paris, czyli filmowy przewodnik po Paryżu - 19 listopada 2023
- Dziedzictwo UNESCO, documenta i bracia Grimm, czyli atrakcje Kassel, jednego z najbardziej zielonych miast w Niemczech - 14 maja 2022
- Gustav Klimt „Dziewczyna wśród zieleni” - 26 listopada 2021
- Egon Schiele „Portret żony artysty. Edith Schiele” - 26 lutego 2021
- Egon Schiele „Portret Wally” - 8 stycznia 2021
- Helmut Newton. Piękno i bestia - 22 października 2020
- Sztuka w streamingu – lista filmów na czas koronawirusa (i nie tylko) - 25 marca 2020
- Szkice kinomana — sekrety twórczości Edwarda Hoppera - 7 marca 2020
- 10 rocznic, które sprawią, że 2019 rok będzie wyjątkowy - 14 lutego 2019
