O czym chcesz poczytać?

  • Słowa kluczowe

  • Tematyka

  • Rodzaj

  • Artysta

 •  212   •  18 grudnia 2024

Chemnitz jako Europejska Stolica Kultury 2025 roku z dużą ilością dobrej sztuki

Przekaż nam 1.5%. Wesprzyj naszą edukacyjną misję »

Niemieckie miasto Chemnitz zostało wyróżnione w wyjątkowy sposób – w 2025 roku będzie ono Europejską Stolicą Kultury. Tytuł nadawany od 1985 roku jest doskonałym pretekstem do organizowania licznych wydarzeń mających promować dziedzictwo kulturowe danego regionu. Chemnitz było niegdyś najbogatszym miastem w Niemczech i jednym z najważniejszych ośrodków przemysłowych, dziś jednak nie wydaje się zbyt popularnym celem podróży. Może się to zmienić dzięki obchodom ogłoszenia nowej Europejskiej Stolicy Kultury, w ramach których zaplanowano ponad tysiąc wydarzeń. W myśl hasła „C the Unseen” będziemy odkrywać niedostrzegane i niewystarczająco doceniane zakątki, dzieła sztuki i zabytki.

Koncert, Chemnitz, miasto, Niemcy, architektura, Niezła Sztuka

Plac Teatralny w Chemnitz, © Miasto Chemnitz, materiały prasowe, fot. Dirk Hanus

Od osady słowiańskiej do Miasta Karola Marksa

Chemnitz leży nad rzeką o tej samej nazwie, u podnóża Rudaw w południowej Saksonii i jest trzecim co do wielkości miastem tego landu – po Lipsku i Dreźnie. Za początek historii miasta można uznać rok 1136 – powstał wówczas klasztor benedyktynów, wokół którego rozwinęła się osada słowiańska. Już w latach 40. XII wieku na jej terenie zaczęto organizować targi, co przyczyniło się do rozwoju osadnictwa na terenach nadrzecznych.

Staw zamkowy w Chemnitz, Chemnitz z lotu ptaka, miasto, Niezła Sztuka

Staw zamkowy w Chemnitz © CWE

Około dwa stulecia później, na początku XIV wieku, region ten przeszedł pod panowanie niemieckiej dynastii Wettynów. Wówczas nastąpił ogromny rozwój Chemnitz, które stało się istotnym ośrodkiem produkcji i handlu tekstyliami. Rozkwit miasta przerwały niszczycielskie wojny toczone w XVII i XVIII wieku – trzydziestoletnia, północna i siedmioletnia. Dopiero po 1800 roku Chemnitz udało się podnieść. Ponownie dzięki włókiennictwu miasto zaczęło na nowo błyskawicznie się rozwijać, a powstawanie licznych zakładów tekstylnych i fabryk produkujących różnego rodzaju maszyny przyczyniło się do tego, że Chemnitz stało się ważnym ośrodkiem przemysłowym.

Pocztówka z Chemnitz, kartka pocztowa, germany travel, niezła sztuka

Pocztówka z Chemnitz, Brück & Sohn Kunstverlag Meißen, źródło: Wikipedia.org

Dziedzictwo tego regionu można obecnie podziwiać w Muzeum Przemysłu (Industriemuseum), gdzie eksponowana jest m.in. maszyna parowa z 1896 roku. Muzeum utworzono w dawnej fabryce obrabiarek braci Escher oraz odlewni fabryki maszyn Schubert&Salzer. Budynek z czerwonej cegły, ozdobiony żółtymi wstawkami i dużymi oknami, wydaje się najlepszym miejscem na zaprezentowanie industrialnej przeszłości Chemnitz.

Industriemuseum Chemnitz, Muzeum Przemysłu, germany travel, niezła sztuka

Industriemuseum Chemnitz, © Dirk Hanus

Dobrą passę miasta, która trwała od XIX wieku, ponownie przerwała wojna. Chemnitz mocno ucierpiało podczas nalotów w trakcie II wojny światowej, z kolei po zakończeniu działań wojennych znalazło się w obrębie radzieckiej strefy okupacyjnej, z której utworzono Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD). W 1953 roku uznano, że enerdowskie miasto powinno sławić jednego z twórców socjalizmu. W ten sposób Chemnitz na kilkadziesiąt lat stało się Miastem Karola Marksa (Karl-Marx-Stadt). Nazwa ta obowiązywała do 1990 roku, kiedy to Niemcy zostały zjednoczone. O tym fragmencie historii miasta przypomina pomnik Karola Marksa, który w 1971 roku ustawiono przy Karl-Marx-Allee (obecnie Brückenstraße). Monumentalna rzeźba zaprojektowana przez radzieckiego rzeźbiarza Lwa Kerbela przedstawia głowę niemieckiego socjalisty ustawioną na kamiennym cokole i mierzy ponad siedem metrów. Co ciekawe, Karol Marks pochodził z Trewiru i nigdy nie odwiedził Chemnitz.

pomnik Karola Marksa, Karol Marx, filozof, Chemnitz, Niezła Sztuka

Pomnik Karola Marksa, © Miasto Chemnitz, materiały prasowe, fot. Laszlo Farkas

Przeszłość zapisana w architekturze

Burzliwą historię Chemnitz świetnie odzwierciedla architektura. Po II wojnie światowej zrekonstruowano Czerwoną Wieżę – pozostałość murów miejskich. Wieża została tu wybudowana już w XII wieku, około cztery stulecia później uzupełniono ją o nadbudowę z cegły. Gdy w XIX wieku likwidowano miejskie fortyfikacje, Czerwonej Wieży nie zburzono, ponieważ mieściło się w niej więzienie.

Innym symbolem miasta jest otynkowana na różowo kamienica z barokową fasadą należąca do kupca Siegerta, która przyciąga uwagę w rynku. Wyjątkową budowlą wydaje się także ratusz, który składa się z dwóch części, wznoszonych w różnych okresach. Starsza, nazywana Starym Ratuszem, została zbudowana już pod koniec XV wieku i przez kolejne stulecia ulegała licznym przebudowom. Ozdobą tej części budynku jest renesansowy portal wejściowy z figurami Judyty i Lukrecji. Z kolei Nowy Ratusz, zaprojektowany przez urbanistę Richarda Möbiusa, dobudowano na początku XX wieku. Jego fasadę zdobią motywy roślinne i płaskorzeźby, a narożnik – pięciometrowa rzeźba rycerza Rolanda. We wnętrzach ratusza, utrzymanych przede wszystkim w stylu secesyjnym, można oglądać mural niemieckiego symbolisty Maxa Klingera Praca – Dobrobyt – Piękno z 1918 roku.

Kolejną secesyjną perełką w Chemnitz jest Willa Esche, rezydencja rodzinna przedsiębiorcy tekstylnego, Herberta Esche. Projekt budynku przedstawił w 1902 roku Henry van de Velde, belgijski architekt, niezwykle rozchwytywany w Europie na początku XX wieku. Obecnie w willi mieści się Muzeum Henry’ego van der Velde, w którym na parterze można podziwiać jadalnię i salon muzyczny, w dużej mierze wypełnione oryginalnym wyposażeniem i meblami rodziny Esche. Z kolei na parterze muzeum wystawa stała, zorganizowana w dawnej sypialni, pokoju dziecięcym i łazience, pozwala prześledzić twórczość belgijskiego architekta. W Willi Esche nie brakuje również ekspozycji opowiadającej o rodzinie Herberta Esche i jego firmie.

Do industrialnej przeszłości Chemnitz nawiązuje nie tylko wspomniany wyżej budynek Muzeum Przemysłu, lecz także zakłady Wanderer, w których produkowano m.in. rowery, motory i maszyny do biur. Potężną halę zdobi wieża z tarczą zegarową.

Ratusz w Chemnitz, architektura, Niemcy, Niezła Sztuka

Ratusz w Chemnitz, © Miasto Chemnitz, materiały prasowe, fot. Dirk Hanus

W Chemnitz nie brakuje również budynków wzniesionych według zasad głoszonych przez twórców szkoły Bauhausu. Jednym z nich są łaźnie miejskie zaprojektowane przez Freda Otta. Prostą w formie budowlę zdobi jedynie kolumnada przy wejściu głównym. Plac przed łaźniami oświetlają latarnie, u których podstaw umieszczono rzeźby zwierząt wodnych: kaczek, bobrów czy wydr.

Miasto pełne sztuki

Miłośnicy sztuki odwiedzający Chemnitz powinni przede wszystkim skierować się na plac Teatralny (Theaterplatz), gdzie w dawnym Muzeum Króla Alberta (König-Albert-Museum) mieszczą się Zbiory Sztuki (Kunstsammlungen Chemnitz).

Caspar David Friedrich, Żaglowiec, Chemnitz, sztuka niemiecka, malarstwo romantyczna, Niezła Sztuka

Caspar David Friedrich, Żaglowiec | ok. 1815, Kunstsammlungen am Theaterplatz, Kunstsammlungen Chemnitz

Muzeum zostało zaprojektowane przez Richarda Möbiusa i otwarte w 1909 roku. W kolekcji liczącej obecnie ponad 70 000 eksponatów znajdują się m.in. obrazy Caspara Davida Friedricha (Żaglowiec, ok. 1815), Maxa Slevogta (Dama w brązie, 1908), Helene Funke (Tobiasz i anioł, 1927) czy rzeźby Edgara Degasa (Kobieca niespodzianka, 1896–1911) i Auguste’a Rodina (Octave Mirbeau, 1889–1893).

Muzeum przy placu Teatralnym może pochwalić się również drugim co do wielkości zbiorem dzieł przedstawiciela niemieckiego ekspresjonizmu Karla Schmidta-Rottluffa, który urodził się w Chemnitz.

W 1905 roku Schmidt-Rottluff wraz z przyjaciółmi Fritzem Bleylem, Ernstem Ludwigiem Kirchnerem i Erichem Heckelem założył w Dreźnie grupę Die Brücke (Most), pierwsze ugrupowanie awangardy artystycznej w Niemczech.

W Chemnitz można podziwiać wiele obrazów tego artysty, takich jak Krajobraz jesienią (1910) i Dziewczyna (1920), a także jego drzeworyty: Zatoka w świetle księżyca (1914), Akt (1909), Maria (1918) czy Noc na plaży (1920). Z okazji otrzymania tytułu Europejskiej Stolicy Kultury 2025 Chemnitz postanowiło przekształcić dawny dom rodziców Karla Schmidta-Rottluffa przy Limbacher Straße 382 w muzeum poświęcone artyście.

Do Zbiorów Sztuki w Chemnitz należą jeszcze inne instytucje, w tym Muzeum Gunzenhausera (Museum Gunzenhauser) utworzone dzięki kolekcjonerowi Alfredowi Gunzenhauserowi, który podarował instytucji ponad 2400 dzieł 270 artystów, w tym największą na świecie kolekcję autorstwa Ottona Dixa, liczącą aż 290 obiektów!

Muzeum Gunzenhausera mieści się w modernistycznym gmachu kasy oszczędnościowej zaprojektowanym przez Freda Otta pod koniec lat 20. XX wieku i poza obrazami Otta Dixa (m.in. Czerwona głowa/Autoportret, 1919; Rudowłosa kobieta, 1931) prezentuje również dzieła takich artystów jak: Ernst Ludwig Kirchner (Akt siedzący z wachlarzem, 1911), Gabriele Münter (Krajobraz z chatą o zachodzie słońca, 1908), Aleksiej Jawlensky (Messalina, 1912).

Skamieniały las w Museum für Naturkunde, Chemnitz, Muzeum Historii Naturalnej, Chemnitz, Chemnitz, Ernesto Uhlmann, germany travel, niezła sztuka

Skamieniały las w Museum für Naturkunde, Chemnitz, fot. Ernesto Uhlmann, CC-BY-ND

Ciekawą placówką jest także DAStietz, czyli dom handlowy z początku XX wieku, zbudowany w stylu secesyjnym przez żydowską rodzinę Tietzów, do którego w 2004 roku przeniesiono Muzeum Historii Naturalnej (Museum für Naturkunde) oraz Nową Galerię Saksońską (Neue Sächsische Galerie). W DAStietz ulokowano też bibliotekę miejską, sklepy i kawiarnie. W Nowej Galerii Saksońskiej prezentowana jest sztuka saksońska tworzona po 1945 roku. W kolekcji znajdują się obrazy, grafiki, plakaty, fotografie, rzeźby, ceramika, porcelana, meble… W Muzeum Historii Naturalnej wyeksponowano zaś chlubę Chemnitz – Skamieniały Las, na który składa się kilkanaście skamieniałych pni, datowanych na 291 milionów lat!

Wielbiciele archeologii powinni się także udać do Państwowego Muzeum Archeologicznego (Staatliches Museum für Archäologie), mieszczącego się w dawnym domu handlowym Schockena zaprojektowanym przez Ericha Mendelsohna w 1930 roku. W modernistycznej, wygiętej w łuk budowli prezentowana jest ekspozycja opisująca życie na terenie Saksonii od paleolitu, przez neolit, wczesne średniowiecze, aż po połowę XIX wieku. W ramach wydarzeń w Europejskiej Stolicy Kultury w Państwowym Muzeum Archeologicznym w październiku 2024 roku otworzono wystawę specjalną Silberglanz und Kumpeltod (Srebro i siwucha), która skupia się na historii i aktualnej sytuacji górnictwa w Rudawach.

Wydarzenia pełne sztuki

Oficjalne rozpoczęcie obchodów Roku Europejskiej Stolicy Kultury w Chemnitz zaplanowano na 18 stycznia 2025 roku. Miłośników sztuki ucieszy informacja, że w programie przewidziano wystawy pokazujące twórczość wybitnych artystów. W Muzeum Gunzenhausera od 27 kwietnia do 10 sierpnia będzie trwała wystawa European Realities (Europejskie realia), której hasłem przewodnim jest realizm. Na ekspozycji zostanie zaprezentowanych około 300 prac z dwudziestu krajów z całej Europy. Świetnie zapowiada się również wystawa Edvard Munch. Angst (Edvard Munch. Strach), którą będziemy mogli oglądać od 10 sierpnia do 2 listopada w Zbiorach Sztuki przy placu Teatralnym w Chemnitz. Głównymi wątkami eksplorowanymi podczas wystawy będą motywy często pojawiające się w sztuce Muncha: strach, samotność i choroba.

Organizatorzy Europejskiej Stolicy Kultury w Chemnitz zapowiadają, że najbardziej rozbudowanym punktem programu jest Szlak Sztuki i Rzeźby Purple Path, w ramach którego w miejscach publicznych zostaną ustawione rzeźby i instalacje artystek oraz artystów z całego świata. Wybrane dzieła sztuki mają nawiązywać do motywu przewodniego „Wszystko jest z gór”, które odnosi się do dziedzictwa Saksonii. Obiekty pokazywane w starannie wybranych miejscach będą opowiadać historię ludzi, rzemiosła i przemysłu, Szlak Sztuki i Rzeźby Purple Path jest więc zaproszeniem do odkrywania tych historii i podróżowania przez okolice Chemnitz, Chemnitz-Zwickau i Rudawy. Oficjalne otwarcie tej wyjątkowej wystawy organizowanej w przestrzeni publicznej zaplanowano na 11–13 kwietnia 2025 roku.

Centrum Chemnitz, Germany Travel, Ernesto Uhlmann, niezła sztuka

Centrum Chemnitz, fot. © Ernesto Uhlmann

C the Unseen: Chemnitz
– Europejską Stolicą Kultury 2025

Miasto na C, leżące na wschodzie Niemiec…? Chemnitz: to oczywiste! Niegdyś najbogatsze miasto w Niemczech, dziś odkrywane na nowo!

Sztuka najwyższych lotów, zabytki kultury przemysłowej, całe wieki historii w muzeum archeologicznym, a także sztuka współczesna i więcej. W roku 2025 w ramach wydarzeń związanych z nadaniem tytułu Europejskiej Stolicy Kultury, w myśl motta „C the Unseen”, aż 150 projektów i około 1000 imprez i wydarzeń rzuci światło na nieznane lub niezauważone dotychczas miejsca.

Poznaj Chemnitz na stronie:
visitsaxony.com/chemnitz2025

bibliografia, artykuły o sztuce, niezła sztuka

Bibliografia:
1. Kłopotowski A., Drezno i Saksonia, Gliwice 2016.
2. Podróże marzeń. Niemcy, tłum. K. Cierniak, Warszawa 2007.
3.Strona internetowa Chemnitz 2025: www.chemnitz2025.de/en/
4. Strona internetowa Visit Saxony: www.visitsaxony.com/.
6. Strona internetowa Zbiorów Sztuki w Chemnitz (Kunstsammlungen Chemnitz): kunstsammlungen-chemnitz.de/en/.

A może to Cię zainteresuje:

» Agata Dobosz

Absolwentka twórczego pisania i edytorstwa, magister antropologii literatury, teatru i filmu. Interesuje się kulturą szeroką pojętą, szczególnie sztuką i literaturą XIX i XX wieku. Nie wyobraża sobie dnia bez książki, muzyki, kilku obrazów i sportu.

Portal NiezlaSztuka.net prowadzony jest przez Fundację Promocji Sztuki „Niezła Sztuka”. Publikacje finansowane są głównie dzięki darowiznom Czytelników. Dlatego Twoja pomoc jest bardzo ważna. Jeśli chcesz wesprzeć nas w tworzeniu tego miejsca w polskim internecie na temat sztuki, będziemy Ci bardzo wdzięczni.

Wesprzyj »