W odwiedzinach u Józefa Chełmońskiego

W 2014 roku, 6 kwietnia, przypadała setna rocznica śmierci Józefa Chełmońskiego. Z tej okazji udaliśmy się odwiedzić miejsca, w których malarz Bocianów spędził ostatnie ćwierć wieku swojego życia.

Po długim okresie pobytu w Paryżu, odniesieniu wielu sukcesów artystycznych, Chełmoński wraca do Polski. Przez dwadzieścia pięć lat, aż do śmierci, zamieszkuje w zakupionym za pieniądze zarobione ze sprzedaży obrazów skromnym dworku w Kuklówce, opodal Grodziska Mazowieckiego. Dom ten stoi do dnia dzisiejszego, oddalony kilkaset metrów od asfaltowej szosy, jest obecnie w prywatnych rękach (mieszka tam aktualnie bodaj prawnuk malarza) i nie bardzo wypadało nam podejść zbyt blisko, tym bardziej że droga gruntowa doń prowadząca oznaczona jest tablicą, która informuje wprost, że to „własność prywatna”. Jednak celem naszym były także i inne miejsca związane z życiem Samotnika z Kuklówki, jak mówi się czasami o Chełmońskim.

Nieopodal tej wsi, jakieś 6 km na południe położona jest miejscowość Radziejowice. Tam znajduje się klasycystyczny pałac otoczony rozległym ogrodem. Nie miejsce tutaj na opisywanie jego burzliwej historii. Wspomnę tylko, że po zniszczeniach dokonanych w czasie II wojny światowej został odbudowany ze środków Ministerstwa Kultury i Sztuki i od 1965 roku pełni funkcję domu pracy twórczej dla artystów. Ale tak naprawdę i to nie jest najważniejsze. Chełmoński, choć niezbyt chętny do przyjmowania gości u siebie, a także odwiedzin innych, jednak czasami bywał w radziejowickim pałacu. I dlatego wiele lat temu powstał pomysł, aby właśnie ten właśnie pałac uczynić miejscem, w którym będzie się podtrzymywać pamięć o wielkim artyście i pielęgnować jego dorobek.

Pałac w Radziejowicach

Oddajmy teraz głos tym, którzy tego dzieła się podjęli:

„Przez piętnaście lat z uporem tworzyliśmy w pałacu radziejowickim galerię dzieł Chełmońskiego, złożoną z depozytów przekazywanych przez Muzeum Narodowe w Warszawie, jak również wypożyczonych przez kolekcjonerów prywatnych. Radziejowicką tradycją stały się pokazy odkrytych z niepamięci dzieł wielkiego malarza. Dotychczas zorganizowaliśmy trzynaście wystaw prezentujących obrazy wcześniej nieznane polskiej publiczności. W końcu udało się stworzyć największą stałą galerię dzieł wielkiego malarza. Poświęciliśmy na jej ekspozycję wszystkie wystawowe sale radziejowickiego pałacu”.

I tak właśnie jest. Przepięknie urządzone pałacowe pokoje, które oczywiście oprócz obrazów Józefa Chełmońskiego czy też fotografii związanych z jego życiem, zapełnione są stylowymi meblami czy też innymi eksponatami z epoki, zwiedza się niezwykle miło, a każdy odwiedzający wystawę zostaje wyposażony w audioprzewodnik. I jeszcze jedna ważna informacja: w 2014 roku Dom Pracy Twórczej w Radziejowicach wydał reprint książki Pii Górskiej z 1932 roku pt. O Chełmońskim. Wspomnienia. Autorka znała osobiście artystę, więc polecać zakupu tej pozycji ludziom zainteresowanym twórczością malarza raczej nie muszę. Jedyne 25 złotych.

Pałac w Radziejowicach, Józef Chełmoński, Niezła Sztuka

Galeria Chełmońskiego w Radziejowicach

Józef Chełmoński, Autoportret, artysta polski, sztuka polska, Niezła sztuka

Józef Chełmoński, Autoportret | 1902, Muzeum Narodowe w Warszawie

Józef Chełmoński, Pałac w Radziejowicach, Niezła sztuka

Józef Chełmoński, obraz z pałacu w Radziejowicach

Pozostaje nam jeszcze jedno miejsce do odwiedzenia, już ostatnie. Miejsce wiecznego spoczynku artysty. Jak wspomniałem wyżej, malarz nie był zbyt chętny do utrzymywania kontaktów z innymi ludźmi, stąd ten przydomek – Samotnik z Kuklówki. Jednak była jedna osoba, którą obdarzył zaufaniem i przyjaźnią podczas swojego twórczego pobytu na Mazowszu. Był nim proboszcz parafii z oddalonego o kilkanaście kilometrów Ojrzanowa, ksiądz Franciszek Barnaba Pełka. Przyjaźń ta trwała aż do śmieci duchownego. Zmarł on 5 lat przed Chełmońskim. Pragnieniem artysty było spocząć obok swojego przyjaciela i spowiednika. I tak też się stało.

Lubisz nas czytać? Wesprzyj nas »

Pałac w Radziejowicach

Obecnie cmentarz leży w granicach miejscowości Żelechów. Przy samej drodze, jedynej zresztą, jaką można dojechać z Radziejowic, po prawej stronie znajduje się ta nekropolia, obok której wybudowano duży parking. Zaraz za bramą wejściową umieszczono tablicę informacyjną, a także kamień, na którym wyryto słowa wypowiedziane przez Antoniego Sygietyńskiego: „Chełmoński od razu czuł naturę i to, co ona do niego mówiła, malował”.

Grób Józefa Chełmońskiego na cmentarzu w Ojrzanowie

Do ostatniego miejsca spoczynku wielkiego polskiego malarza łatwo trafić. Na cmentarzu ustawiono odpowiednie znaki, a poza tym nad jego grobem dominuje wysoki, drewniany krzyż. Jak pisze Jadwiga Stępniowa w Krajobrazie z tęczą: „W kwietniu 1914 roku przestało bić serce tak bardzo kochającego życie. Pochowano Chełmońskiego na wiejskim cmentarzu w Ojrzanowie. Tak sobie życzył. Cicho i skromnie”.

Dziękujemy Ci, że czytasz nasze artykuły. Właśnie z myślą o takich cudownych osobach jak Ty je tworzymy. Osobach, które lubią czytać i doceniają nasze publikacje. Wszystko, co widzisz na portalu jest dostępne bezpłatnie, a ponieważ wkładamy w to dużo serca i pracy, to również zajmuje nam to sporo czasu. Nie mamy na prowadzenie portalu grantu ani pomocy żadnej instytucji. Bez Waszych darowizn nie będziemy miały funduszy na publikacje. Dlatego Twoje wsparcie jest dla nas bardzo ważne. Jeśli lubisz czytać niezłosztukowe artykuły – wesprzyj nas.
Dziękujemy Ci bardzo, Joanna i Dana, założycielki Fundacji Niezła sztuka

A może to Cię zainteresuje:

Info
Lista artykułów

» Leszek Lubicki

Pasjonat sztuki, lecz zawodowo z nią nie związany. Nasz eseista, zainteresowany malarstwem polskim przełomu XIX/XX wieku, czyli tym okresem, który Maria Poprzęcka nazwała „Szczęśliwą godziną”. A pisze, bo lubi.