Giotto di Bondone „Opłakiwanie Chrystusa”

Giotto di Bondone, Opłakiwanie, ok. 1305,
fresk, Cappella dell‘Arena (kaplica Scrovegnich), Padwa

Giotto di Bondone Opłakiwanie fresk Padwa, kaplica Scrovegnich Niezła sztuka

Giotto di Bondone, Opłakiwanie | ok. 1305, fresk, Cappella dell‘Arena, Padwa

Według legendy wybitny malarz florencki Cimabue podczas przejażdżki przez wiejskie okolice spotkał małego pasterza. Chłopiec rysował na kamieniu owce, którymi malarz tak się zachwycił, że zabrał pastuszka ze sobą do Florencji, aby ten uczył się w jego pracowni. Małym pasterzem był Giotto di Bondone.

Włoski malarz Giotto di Bondone, żyjący w latach około 1267–1337, jest uważany nie tylko za prekursora malarstwa nowożytnego; mówi się o nim również jako o jednym z najbardziej odkrywczych artystów. To właśnie Giotto wprowadził do sztuki, obok tematów religijnych, motywy świeckie. Zaczął malować ludzi i sceny z życia wzięte, codzienne, zwyczajne. Swoim postaciom nadał głębi, wymiaru psychologicznego. Ich twarze nie były już płaskie i pozbawione wyrazu, emocji. Zwracał uwagę na ruch, perspektywę i przestrzeń. Zrezygnował z bogatego, złotego tła, przepychu. Dzięki takim zabiegom, patrząc na dzieła Giotta, ma się wrażenie, jakby przedstawione postaci żyły naprawdę, poruszały się w określonej przestrzeni, okazywały uczucia. To z tego powodu panuje powszechny pogląd, że włoski malarz „dokonał humanizacji malarstwa”.
Giotto już za życia był cenionym twórcą. Pracował we Florencji, w Neapolu, Rymie i Padwie. W ostatnim z tych miast stworzył jedno ze swoich najwspanialszych dzieł – freski w kaplicy Scrovegnich.

Giotto di Bondone, kaplica Scrovegnich, Padwa

Na początku XIV wieku w Padwie wybudowano, dziś już nieistniejący, pałac dla rodziny Scrovegnich. Giotto otrzymał zlecenie, by ozdobić freskami pałacową kaplicę, zwaną kaplicą Scrovegnich. Czasami określano ją też mianem Cappella dell‘Arena, ponieważ została wzniesiona na miejscu dawnej rzymskiej areny. Prawdopodobnie Giotto zaprojektował również architekturę kaplicy, dobierając przy tym właściwe miejsce na obrazy, które powstawały w latach 1303–1305. Całe malowidło składa się z 38 fresków ukazujących historię Anny, Joachima, Marii i Chrystusa. Na ścianie wejściowej Giotto namalował scenę Sądu Ostatecznego, a na ścianach bocznych przedstawił pozostałe historie biblijne. Opłakiwanie Chrystusa, nazywane też Zdjęciem z krzyża jest najczęściej omawianym freskiem spośród wszystkich w kaplicy Scrovegnich.

Giotto di Bondone Opłakiwanie fresk Padwa, kaplica Scrovegnich

Giotto di Bondone, Opłakiwanie, ok. 1305, fresk, Cappella dell‘Arena (kaplica Scrovegnich), Padwa

Kompozycja wybranego fresku opiera się na dwóch ukośnych liniach – pierwszą tworzy skała w tle, a drugą grupa postaci na pierwszym planie. Linia skały biegnie w stronę Jezusa, również spojrzenia namalowanych osób są skupione na jego martwym ciele. To sprawia, że centrum obrazu mamy w dolnej, lewej części. Typowe centrum, środek obrazu został więc przesunięty i nasz wzrok automatycznie kieruje się w tamtym kierunku, szczególnie na twarze Jezusa i trzymającej Go na kolanach Marii. Giotto starał się przełamać zasady bizantyńskiej sztuki. Chciał, by sceny nabrały realności – udało mu się uzyskać taki efekt dzięki zastosowaniu perspektywy i modelunku światłocieniowego brył. Chropowatą powierzchnię skały przeciwstawił miękkim i gładkim szatom. Postaci umiejscowione wokół Chrystusa i Marii tworzą formę elipsy, podobnie jak unoszący się nad nimi aniołowie. Namalowane aureole są owalne, a nie okrągłe, a to oznacza, że Giotto zdawał sobie sprawę, iż sposób widzenia zależy od punktu obserwowania. Malarz próbował stworzyć trójwymiarową przestrzeń, nadać jej głębi, którą podkreślają na przykład figury aniołów na niebie, ukazanych w ruchu i w oddali. Namalowane postaci są przedstawione zgodnie z podstawowymi zasadami perspektywy, częściowo ukryte jedne za drugimi, bliższe i większe na dole, dalsze i mniejsze na górze.

Giotto unikał malowania licznych detali, drugorzędnych scen. Skupiał się na konkretnym zdarzeniu, tym samym podkreślając jego znaczenie i ekspresję. Używał prostych środków wyrazu, umieszczał w każdej scenie naturalistyczne elementy kompozycyjne, które nie miały pełnić funkcji wypełniaczy, ale podkreślać dramaturgię i nastrój obrazu. Każdy detal miał znaczenie, był symboliczny. Na przykład drzewo ukazane na fresku Opłakiwanie ma potęgować atmosferę żałoby, smutku i żalu.

Największym osiągnięciem Giotta jest namalowanie postaci w taki sposób, by widoczne było ich emocjonalne zaangażowanie. Nadał im psychologicznego i przede wszystkim indywidualnego wymiaru. Sugestywna gestykulacja postaci na fresku pogłębia uczucie rozpaczy. Ukazanie cierpienia na twarzach i w postawie wszystkich zebranych stanowi o wyjątkowości malowidła – żałobnicy rozkładają dłonie lub składają je przy policzku, odrzucają ręce do tyłu, oblicza mają wykrzywione grymasem bólu, szlochają, są zgarbieni.

Giotto di Bondone, Opłakiwanie, detal | ok. 1305, fresk, Cappella dell‘Arena (kaplica Scrovegnich), Padwa

Uwagę zwracają zwłaszcza dwie skulone osoby, które zostały przedstawione od tyłu – nie widać ich twarzy, ale taka postawa jest nawet bardziej sugestywna: odwrócone plecy pokazują więcej żalu, a widz czuje się, jakby brał udział w tym wydarzeniu.

Lubisz nas czytać? Wesprzyj nas »

Opłakiwanie to jedna z najbardziej wzruszających scen w kaplicy Scrovegnich w Padwie.

Bibliografia:
1. Dębicki J., Historia sztuki, Warszawa 1998.
2. Estreicher K., Historia sztuki w zarysie, Warszawa–Kraków 1979.
3. Jankowiak-Konik B., Historia malarstwa. Jak czytać obrazy, Poznań 2010.
4. Łysiak W., Malarstwo białego człowieka, Warszawa 2009.

Dziękujemy Ci, że czytasz nasze artykuły. Właśnie z myślą o takich cudownych osobach jak Ty je tworzymy. Osobach, które lubią czytać i doceniają nasze publikacje. Wszystko, co widzisz na portalu jest dostępne bezpłatnie, a ponieważ wkładamy w to dużo serca i pracy, to również zajmuje nam to sporo czasu. Nie mamy na prowadzenie portalu grantu ani pomocy żadnej instytucji. Bez Waszych darowizn nie będziemy miały funduszy na publikacje. Dlatego Twoje wsparcie jest dla nas bardzo ważne. Jeśli lubisz czytać niezłosztukowe artykuły – wesprzyj nas.
Dziękujemy Ci bardzo, Joanna i Dana, założycielki Fundacji Niezła sztuka

A może to Cię zainteresuje:

Info
Lista artykułów

» Agata Dobosz

Absolwentka twórczego pisania i edytorstwa, magister antropologii literatury, teatru i filmu. Interesuje się kulturą szeroką pojętą, szczególnie sztuką i literaturą XIX i XX wieku. Nie wyobraża sobie dnia bez książki, muzyki, kilku obrazów i sportu.