„Białe gacie w tarapacie” – tak miał zrecenzować ten obraz Jana Matejki były jego uczeń, a zarazem uwielbiany przez wielu z nas Jacek Malczewski. Cóż, poglądy na sztukę artyści ci mieli zgoła odmienne, ale w sprawach kluczowych się wspierali, a szczególnie w zapatrywaniach na przyszłość ojczyzny. Mistrz: „Sztuka obecnie jest dla nas pewnego rodzaju orężem w ręku, oddzielać sztukę od miłości ojczyzny nie wolno”. Uczeń: „Malujcie tak, aby Polska zmartwychwstała”.
Niestety nie będzie nam dane ot tak, w polskim muzeum obejrzeć tych „białych gaci”, czyli obrazu Śmierć Przemysława w Rogoźnie pędzla Mistrza Jana. Musielibyśmy pojechać do Zagrzebia, a i tak nie jest pewnym, czy obraz wisi w tamtejszej galerii na ekspozycji stałej, czy może, jak przypuszczamy, leży gdzieś w zaciszu magazynu.
Jan Matejko, Śmierć Przemysława w Rogoźnie | 1875, Galeria Nowoczesna, Zagrzeb
