W nowopowstałej Galerii Sztuki Współczesnej IMO w Starym Sączy, prezentowane są prace zebrane i udostępnione zwiedzającym podczas pierwszej edycji Biennale Sztuki VIA CARPATIA 2021. Warto przyjrzeć się zarówno idei Biennale jak i samej galerii sztuki współczesnej powstałej niedawno w tym małym miasteczku.
I Biennale Sztuki Via Carpatia, fot. Małgorzata Tomica
VIA CARPATIA to droga, a w zasadzie wielkoskalowy projekt infrastrukturalny, w który włączyło się siedem krajów europejskich. Ale pomysłodawcy Biennale przedefiniowali jego zasięg, żeby nie ograniczać się do samego przebiegu powstającej drogi. Nazwa VIA CARPATIA definiuje zasięg geograficzny biennale, który obejmuje kilkadziesiąt europejskich regionów położonych wzdłuż i w sąsiedztwie realnej i metaforycznej drogi biegnącej od Kłajpedy nad Bałtykiem po Saloniki nad Morzem Egejskim.
W warstwie metaforycznej rejon VIA CARPATIA to pewna utopia, tęsknota za lepszym światem bez barier i granic, to brak ograniczeń w samorealizacji i próba budowy nowego porządku na równorzędnych zasadach. Pomysłodawcom biennale marzy się, aby stało się ono swoistym salonem artystycznym tej części Europy poprzez prezentację różnorodnych tendencji i poszukiwań oraz wrażliwości artystycznej zarówno w zakresie formy jak i treści.
I Biennale Sztuki Via Carpatia, fot. Małgorzata Tomica
I Biennale Sztuki Via Carpatia, fot. Małgorzata Tomica
Zależy im na zapewnieniu większej widzialności twórców młodego pokolenia, niezależnie od ich narodowości i przynależności do środowisk i grup artystycznych oraz preferowanych estetyk. Projekt stanowić ma platformę promocyjną, poznawczą i inkluzywną dla młodych artystów (limit wiekowy został ustalony do 40 lat).
I Biennale Sztuki Via Carpatia, fot. Małgorzata Tomica
Prezentowane prace, mimo że artystom zasugerowano motyw przewodni, podążają ewidentnie własnymi ścieżkami, i trudno odnaleźć jakieś czytelne klamry, trudno dostrzec jakiś wspólny wymiar w ramach języka plastycznego czy treści dzieła.
Jury konkursowe poddało wnikliwej ocenie prace 31 artystów z 8 krajów wykonanych w różnorodnych technikach artystycznych zakwalifikowanych do drugiego etapu Biennale Sztuki VIA CARPATIA. Szukając płaszczyzny porównań organizatorzy zaprosili do wystawy kilku twórców, z krajów, z których uzyskali małą liczbę zgłoszeń na biennale Zwrócili się do artystów, a właściwie artystek z Białorusi, Serbii i Rosji.
Artystki te reprezentują zupełnie różne postawy i strategie artystyczne, a ich twórczość ma dużą siłę oddziaływania. Wraz z pracami artystów, którzy zgłosili się do Biennale daje to całościowo intrygująca mozaikę artystyczną, której z pewnością warto się przyjrzeć, odwiedzając wystawę VIA CARPATIA.
I Biennale Sztuki Via Carpatia, fot. Małgorzata Tomica
Zupełnie niespodziewane konteksty i wyzwania dla pomysłodawców Biennale przyniósł wybuchu wojny w Ukrainie. Zaproszone jeszcze przed wybuchem wojny artystki pochodzą bowiem z kraju agresora i krajów mniej lub bardziej w stosunku do niego sojuszniczych. Tak więc wystawę w Starym Sączu dosięgły te same dylematy co najważniejsze instytucje i salony wystawowe, a organizatorzy musieli się wytłumaczyć opinii publicznej ze swoich decyzji i postaw. Ostatecznie po wysłuchaniu zdania zaproszony artystek na temat rosyjskiej agresji na Ukrainę zdecydowali o ich pozostawieniu na wystawie w niezmienionym składzie.
I Biennale Sztuki Via Carpatia, fot. Małgorzata Tomica
A co z wynikami Biennale? Jury konkursu postanowiło nie przyznać Grand Prix, pomimo, że dostrzegło pośród uczestników zakwalifikowanych do wystawy, przynajmniej dwie artystyczne osobowości i to im przyznało dwie równorzędne nagrody o wartości finansowej równej Grand Prix. Są to artystki z Ukrainy i Polski, jedna posługująca się rysunkiem i animacją, druga grafiką warsztatową. Ich twórczość łączy swoiste połączenie konkretnego, realistycznego detalu z abstrakcyjnym wyrazem całości dzieła.
Veronika Cherednychenko, Pets
Magdalena Uchman, The Wall
Veronika Cherednychenko (Ukraina) została nagrodzona za zestaw prac (rysunek i dwie animacje) pt. Pets, z kolei Magdalena Uchman (Polska) za wieloelementową pracę (serigrafia, algrafia) pt. The Wall. Dodatkowo Veronice Cherednychenko złożono propozycję odbycia miesięcznej rezydencji artystycznej w Starym Sączu. Trzy wyróżnienia trafiły do Máriána Gábora (Węgry), Zuzanny Pieczyńskiej (Polska) i Laury Tráilá (Rumunia).
Mottem pierwszej edycji Biennale VIA CARPATIA miała być refleksja zaczerpnięta z wiersza „Schyłek wieku” polskiej noblistki Wisławy Szymborskiej. Mogły to być prace powstałe z bezpośredniej inspiracji wersami Noblistki, rozwijające Jej myśl na swój własny indywidualny sposób. Mogły to być też prace, które dają się odczytać jako harmonizujące lub odnoszące się do przedstawionej koncepcji, mimo że narodziły się osobno. Takie, które powstały jako podobna reakcja artysty sztuk wizualnych na bodźce współczesnego świata – w jego lokalnym, a nawet intymnym aspekcie lub szerszym – o potencjale uniwersalnego przesłania.
Już zbyt wiele się stało,
Co się stać nie miało,
A to co nadejść miało,
Nie nadeszło
I Biennale Sztuki Via Carpatia, fot. Małgorzata Tomica
Cytat z wiersza Wisławy Szymborskiej „Schyłek wieku” przez większość artystów i artystek nie został potraktowany dosłownie, nie starali się oni opatrzyć go po prostu ilustracją. To dobrze. Zawarta w nim refleksja została przez nich potraktowana jako inspiracja i skomentowana językiem sztuk wizualnych. Dzięki temu mamy do czynienia ze swego rodzaju dialogiem artystów posługujących językami różnych sztuk. I warto tego dialogu posłuchać. A IMO Galeria czyli zaskakujące miejsce, gdzie ten dialog się inicjuje niesie w sobie pewną tajemnicę i obietnicę zarazem, że to wszystko może zaprowadzić w jakąś nieoczywistą stronę.
Autor: JM
