Czy zastanawialiście się, jak wygląda praca konserwatora? To nie tylko omiatanie kurzu z obiektów zabytkowych i mebli. Konserwatora charakteryzuje ciekawość świata, musi znać się na technikach i technologii obiektów sztuki dawnej i współczesnej, posiadać wiedzę z zakresu chemii, fizyki, historii sztuki, historii. Cała ta wiedza jest mu potrzebna do kompleksowej opieki nad obiektami zabytkowymi.
Badanie spektrometrem obrazu Wacława Szymanowskiego Przekupka, fot. Pracownia NCP ART
Na początek wyjaśnić jednak należy, co mamy na myśli, mówiąc: zabytek? Za Encyklopedią PWN definicja brzmi: „obiekt ruchomy lub nieruchomy, a także zespół obiektów lub miejsc, które stanowią świadectwo epoki albo zdarzenia i mają wartość historyczną, naukową, kulturalną, artystyczną i z tej racji podlegają ochronie prawnej”.
Dbamy o nasze dobra kultury, chcemy je zachować dla potomnych, chcemy, żeby w naszych domach znalazły się dzieła, które oprócz wartości sentymentalnych, mają też wartość estetyczną. Otaczamy również opieką obiekty sztuki współczesnej, które często z braku wiedzy, lub też z powodu słabego przygotowania technologicznego, ulegają przyspieszonym procesom starzenia i degradacji.
W ostatnich latach zyskało na popularności inwestowanie w sztukę, chcemy poznać wartość przedmiotów, które posiadamy. Szukamy odpowiedzi, czy to, co znajduje się w domu na ścianie, leżało przez lata na strychu, czy też zostało przywiezione wraz z całym majątkiem jako pamiątka rodzinna, jest coś warte? Czy jest to tylko druk, czy może wybitne dzieło artysty, którego nie rozpoznajemy, a według legend rodzinnych było naszą własnością od pokoleń? W takiej sytuacji zalecamy poszukać specjalisty, kogoś, kto będzie potrafił nas pokierować, odpowie na pytanie: co to za dzieło, czy jest coś warte, czy można je skleić, wyczyścić, uratować. Jeszcze większy problem może się pojawić, gdy dziedziczymy całą kolekcję sztuki. Jak ją zinwentaryzować, przechowywać, jak się tymi dziełami opiekować?
Opracowywanie uzupełnień warstwy zaprawy w obrazie Wacława Szymanowskiego Przekupka, fot. Pracownia NCP ART
Do takiej pomocy najlepszy jest dyplomowany konserwator dzieł sztuki. I tu właśnie przydają się te wszystkie umiejętności, które wzmocnione posiadaniem odpowiedniego warsztatu i wiedzy na temat współczesnej technologii dają możliwość działania i pomogą w odpowiedzi na prawie każde pytanie.
Od kilku lat w Bydgoszczy działa prywatna pracownia badawczo-konserwatorska NCP ART. Skupia ona grupę pasjonatów, konserwatorów i historyków sztuki. Pracownia zajmuje się kompleksowym badaniem dzieł sztuki dawnej i współczesnej, świeckiej i sakralnej: od oceny autentyczności, przez konserwację, wycenę niezbędnych prac konserwatorskich, magazynowanie, doradztwo eksperckie i oszacowanie wartości dzieł sztuki. Oferuje też pełną opiekę nad prywatnymi kolekcjami dzieł sztuki. Praca zespołu konserwatorów wsparta jest wiedzą historyków sztuki, co gwarantuje to, że specjaliści znajdą odpowiedź na każde zadane pytanie: o proweniencję, technikę, autorstwo i wartość obiektu.
W ręce naszych ekspertów trafiają obrazy i rzeźby sztuki dawnej i współczesnej, najwybitniejsze nazwiska sztuki polskiej i europejskiej, tacy jak: Leon Wyczółkowski, Jan Matejko, Jacek Malczewski, Stanisław Witkiewicz, Wincenty Wodzinowski, Maurycy Gottlieb, Wojciech Fangor, Zbigniew Beksiński, Hanna Żuławska, Stanisław Horno-Popławski, Wacław Bębnowski. Specjaliści multidyscyplinarnie badają obiekty. Przygotowują pełną dokumentację badawczą nazwaną Dossier Utworu. Obejmuje ona opis dzieła sztuki, jego proweniencję, porównanie z innymi obrazami, biogram autora, opis stanu zachowania obiektu i budowy technologicznej dzieła, opartej na pełnych nieniszczących badaniach zabytków: analiza pigmentów metodą XRF, obserwacja w świetle ViS, UV, IR, promieniowaniu RTG. Na życzenie właściciela konserwatorzy robią pełną konserwację zakończoną przygotowaniem kompleksowej dokumentacji konserwatorskiej – sprawozdania z wszystkich wykonanych zabiegów.
Wincenty Wodzinowski, Procesja, po konserwacji, własność prywatna
Wincenty Wodzinowski, Procesja, w świetle ultrafioletowym
Podczas naszych badań często dochodzimy do zaskakujących wniosków i odkryć. Praca konserwatora przypomina bowiem żmudną pracę detektywa i dociekliwego poszukiwacza. Zaskakującego odkrycia dokonaliśmy podczas prac przy obrazie Wacława Koniuszki Wieczorna zaduma (własność prywatna), wykonano analizę w promieniowaniu rentgenowskim. Okazało się, że pod widoczną kompozycją przedstawiającą ciemny zaułek przed kościołem znajduje się namalowany pierwotnie portret nieznanego mężczyzny. Autor wykorzystał podobrazie do namalowania kolejnego obrazu. Pod sielskim portretem chłopca Włodzimierza Tetmajera Mędrek, (własność prywatna) pierwotnie namalowany był pejzaż z chatami, który najprawdopodobniej nie podobał się artyście.
Czasami przypadek decyduje o innych ciekawych odkryciach. Obraz Wincentego Wodzinowskiego Procesja (własność prywatna) mimo bardzo dobrego stanu zachowania z niewiadomych przyczyn został zdublowany (podklejony innym płótnem). Dużą niespodzianką było dla nas to, że w tym przypadku wykorzystano do tego zabiegu inny obraz działającego w XX wieku niemieckiego artysty Adolfa Hackera.
Wincenty Wodzinowski, Procesja, detal podczas oczyszczania powierzchni, własność prywatna
Ludwik Stasiak, Zabawy dziecięce | ok. 1910, porównanie stanu przed i po konserwacji, fot. Pracownia NCP ART
Efekt prac konserwatorskich dla właścicieli to często zaskoczenie. Nasza pracownia może się pochwalić wieloma spektakularnymi konserwacjami, które pomogły przywrócić obiektom, nawet tym w najgorszym stanie, pierwotne walory estetyczne z zachowaniem wszystkich standardów technologii i materiałów. Przykładem może być konserwacja obrazu religijnego Matka Boża pochodzącego z wybitnej prywatnej kolekcji szwajcarskiej Zbigniewa Mikulskiego, czy też obraz Ludwika Stasiaka Bałwanek (własność prywatna). który trafił do Pracowni NCP w katastrofalnym stanie. Konserwatorzy przywrócili mu pierwotny wygląd.
Pracownia NCP kompleksowo opiekuje się prywatnymi kolekcjami: obrazami, rzeźbami, rysunkami i grafikami Hanny i Jacka Żuławskich oraz kolekcją zwaną szwajcarską (pokazana po raz pierwszy na wystawie Powroty w Bydgoskim Centrum Sztuki). Opieka ta obejmuje magazynowanie, monitorowanie stanu zachowania, pełną opiekę konserwatorską, pełen opis z zakresu historii sztuki poszczególnych obiektów oraz oprawę.
Zespół Pracowni NCP buduje bazy danych dotyczących warsztatów malarskich, a w szczególności pigmentów stosowanych przez mistrzów malarstwa polskiego, m.in. Leona Wyczółkowskiego. Nowoczesna aparatura XRF (spektrometr rentgenowski) umożliwia nieniszczące precyzyjne badania składu pierwiastkowego pigmentów. Zbieramy informacje, jakie materiały malarskie stosował mistrz, jakich pigmentów używał do malowania swoich dzieł. Dzięki takiej bazie danych jesteśmy w stanie z całą pewnością określić autentyczność przekazanych nam do oceny i badań obrazów.
Badanie spektrometrem obrazu Leona Wyczółkowskiego Lirnik, fot. Pracownia NCP ART
Jednym z najnowszych projektów Pracowni NCP jest współpraca z Muzeum Okręgowym w Bydgoszczy przy badaniu artefaktów wchodzących w skład skarbu bydgoskiego. W 2018 roku podczas badań archeologicznych we wnętrzu katedry św. Marcina i Mikołaja w Bydgoszczy odkryto około 700 obiektów: złote monety i wyroby złotnicze pochodzące z II połowy XVII w.
Przy pomocy nowoczesnej aparatury XRF, badamy skład pierwiastkowy złotych i srebrnych monet oraz elementów biżuterii, z użyciem skanera 3D zapisujemy geometrię obiektu oraz jego teksturę, a odpowiednie oprogramowanie pozwala dokonać obróbki końcowej, co umożliwia przygotowanie danych do druku w 3D. Ta metoda służy do projektowania brakujących elementów oraz do drukowania kopii w celach edukacyjnych. Obie metody odpowiadają na pytania nurtujące badaczy m.in. o dawne metody i techniki złotnicze oraz skład stopów metali szlachetnych użytych do wyrobu XVII wiecznych ozdób i monet.
Zapraszamy do kontaktu z naszą Pracownią. Zapewniamy profesjonalne wsparcie przy kompleksowej opiece nad dziełami sztuki znajdującymi się w Państwa posiadaniu.
Agnieszka Markowska, konserwator dzieł sztuki
Tekst powstał we współpracy z NCP Poland Sp. z o.o.
Bydgoszcz | Polska
+48 727 670 721
Dostępny w dni powszednie 09.00 – 16.00
kontakt mail: [email protected]
strona internetowa: www.ncp.art
