Był niewątpliwie ciekawą postacią przełomu XIX i XX wieku. Wpisał się w pamięć narodu jako czołowy impresjonista, choć jego życiem oraz twórczością rządziła ciągła zmiana i poszukiwanie nowych dróg, nurtów, możliwości. Interesowało go to, co ulotne i realne. Eksperymentował i tworzył dla ludzi oraz wbrew nim. Józef Pankiewicz – żył, aby tworzyć.
Na autoportrecie wyłania się chmurny profil młodzieńca, jakby zanurzonego w głębokich rozważaniach. Poważny, zamyślony, młody misjonarz sztuki. Na twarzy nie widać tej pasji, tej fantazji i werwy która kryje się w sercu i w sztuce. Nie sposób znaleźć jej również w życiorysie artysty, któremu daleko do klasycznych, barwnych, skandalicznych historii z życia bohemy. Pankiewicz skupiał się na pracy. Solidnej, rzetelnej, poprzedzonej długimi badaniami nad osiągnięciami poprzedników i artystów z nim konkurujących. Chciał osiągać więcej i, jako jeden z nielicznych, osiągnął bardzo wiele.
Józef Pankiewicz, Autoportret | 1904, Muzeum Narodowe w Poznaniu
