O czym chcesz poczytać?

  • Słowa kluczowe

  • Tematyka

  • Rodzaj

  • Artysta

 •  98   •  25 października 2025

Miniatura, chwila, oddech – ikebana i bonsai jako sztuka obecna w Muzeum Manggha

Krakowskie Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha od samego początku było miejscem dialogu – między Wschodem i Zachodem, między tradycją i nowoczesnością, między sztuką i techniką. Jednak w jego programie znajdziemy też działania, które na pierwszy rzut oka wydają się delikatne, lecz w rzeczywistości kryją ogromną intensywność: mowa o sztuce układania kwiatów – ikebanie – oraz miniaturowych drzewkach – bonsai. Manggha to nie tylko wystawy, ale żywe praktyki, zaproszenie do refleksji i spotkania z naturą.

Ikebana – układanie chwili

Sztuka układania kwiatów, czyli ikebana, wyrosła w Japonii jako forma duchowej kontemplacji. Jej korzenie sięgają rytuałów ofiarnych związanych ze wschodzącym ówcześnie buddyzmem, a następnie została przekształcona przez rozwój szkół takich jak Szkoła Ikenobō, najstarszej szkoły ikebany, której początki datuje się na XIV–XV wiek. Dzięki tym szkołom ikebana przestała być jedynie rytuałem, stając się pełnoprawną sztuką, jedną z japońskich „dróg” (kadō – droga kwiatów). To więcej niż kompozycja: to rozmowa między człowiekiem a naturą, między formą i pustką, między teraźniejszością a przemijaniem.

W Muzeum Manggha kluczowym momentem było pojawienie się ikebany już w 1996 roku za sprawą prof. Satoko Fujity ze szkoły Ikenobō. Od tego czasu muzeum systematycznie zaprasza mistrzynie i mistrzów tej szkoły do organizacji wykładów, pokazów, czy wystaw, tworząc przestrzeń, w której można nie tylko oglądać, ale i uczestniczyć, ułożyć kwiaty, poznać ich symbolikę, wziąć udział w warsztatach.

Jedną z najważniejszych postaci w tej dziedzinie w Polsce jest Joanna Haba. Studiując w Szkole Ikenobō, osiągnęła już 9. stopień instruktorski (kakyō) i odpowiedzialna jest za wystawy, aranżacje oraz warsztaty prowadzone w Muzeum Manggha – w tym zajęcia dla rodzin z dziećmi. Joanna Haba jest także inicjatorką akcji #ikebanaforukraine, w której poprzez żółto-niebieskie kompozycje wyrażana jest solidarność i wspólnota. Jej artystyczna droga rozpoczęła się udziałem w wystawie w Opactwie Benedyktynów w Tyńcu w 2009 roku. Potem kontynuowała edukację w Ikenobō – co miesiąc wysyłała 5-10 ikeban w stylach klasycznych oraz uczestniczyła w zajęciach w głównej siedzibie szkoły w Kioto, m.in. w świątyni Rokakudō. Kluczowa jest dla niej uważna obserwacja zmieniającej się natury oraz świadomy dobór materiału roślinnego w duchu przejrzystości formy i pustki.

Bonsai – miniatura natury

Przenieśmy się na chwilę w inny fragment świata japońskiej tradycji – bonsai. Na pierwszy rzut oka to drzewko-miniatura-pejzaż, lecz w swojej istocie pełne jest znaczeń i wymaga wielkiej cierpliwości. Choć termin „bonsai” pochodzi z Japonii, jego korzenie sięgają Chin, gdzie od ok. VII wieku n.e. rozwijała się forma pensai (drzewka w płytkich naczyniach). Japonia przyjęła ten pomysł i nadała mu własną estetykę: asymetrię, wabi-sabi, medytacyjny spokój. W hodowli bonsai kluczowa jest stała pielęgnacja – przycinanie, drutowanie, nadawanie formy – ale także czas: każde drzewo dojrzewa latami, niekiedy przez pokolenia.

W Muzeum Manggha ważną rolę odgrywa tu postać Grzegorza Sowińskiego, prezesa Klubu Bonsai Polska, który od lat współtworzy wystawy bonsai w placówce. Dzięki jego zaangażowaniu muzeum może zapraszać społeczność miłośników bonsai organizując wystawy, pokazy, warsztaty i umożliwiając praktykę w przestrzeni edukacyjnej i wystawowej. W praktyce bonsai to nie tylko drzewko – to dzieło rozciągnięte w czasie: rośnie, zmienia się, więdnie, odradza. Podobnie jak ikebana, bonsai to relacja między człowiekiem a rośliną, naczyniem i przestrzenią. Razem tworzą miniaturową naturę, a jednocześnie odbicie pełnowymiarowego drzewa.

bonsai, wystawa, muzeum manggha, japonia, niezła sztuka

Wystawa bonsai w ramach Aki no Hi. Dzień z kulturą Japonii w Muzeum Manggha, fot. Kamil A. Krajewski, dzięki uprzejmości Muzeum Sztuki i Techniki Japońskiej Manggha

Wystawy bonsai w Muzeum Manggha to nie tylko prezentacja drzewek, lecz wydarzenia z programem — oprowadzania kuratorskie prowadzone przez Grzegorza Sowińskiego, warsztaty, możliwość bliższego kontaktu z drzewkiem i jego historią. Takie działania pozwalają muzeum przekroczyć funkcję typowej instytucji wystawienniczej i przemienić się w miejsce spotkań, doświadczeń, edukacji i zaangażowania.

Doświadczenie, nie tylko wystawa

W Muzeum Manggha zarówno bonsai, jak i ikebana nie są „tylko dodatkiem”, lecz stałym, integralnym elementem programu. Współpraca z Klubem Bonsai Polska i Szkołą Ikenobō daje możliwość pokazów, warsztatów, spotkań z praktykami. Wystawy bonsai pozwalają zobaczyć nie tylko efekt końcowy, ale i proces: formowanie, pielęgnację, rozmowę z drzewem. Warsztaty ikebany, w tym dla rodzin z dziećmi, wystawy Joanny Haby oraz aranżacje kompozycji kwiatowych zapraszają do wejścia w rytm natury i zatrzymania się. Idee, które kryją się za tymi formami – harmonia, minimalizm, zmiana, przemijanie – stają się bliższe polskiej publiczności.

Może zastanawiasz się: „Ale przecież sztuka kwiatów i miniaturowych drzewek to trochę niszowa sprawa…”. Tak, może tak wyglądać, ale właśnie dlatego jest wyjątkowa. W świecie przesytu bodźców, ogromnych formatów i spektakli, jest coś bardzo śmiałego w tym, by zatrzymać się przy pojedynczym elemencie natury, by go wysłuchać, ukształtować, współistnieć.

Dzięki tej części działalności Muzeum Manggha powstaje przestrzeń, w której tradycja japońska nie jest tylko oglądana, ale jest również praktykowana, gdzie można wejść w ten krąg.

Jeśli kiedyś odwiedzisz Muzeum Manggha, pomyśl: że być może właśnie tam, obok drzeworytów czy ceramiki, kwiaty i miniaturki drzew mówią o tym, co najważniejsze – o związku człowieka z naturą, o przemijaniu, o pięknie, które nie zależy od spektaklu, tylko od skupienia i gestu. I że ty możesz być częścią tego doświadczenia — nie tylko jako widz, ale jako uczestnik.

Więcej informacji »

A może to Cię zainteresuje:

Portal NiezlaSztuka.net prowadzony jest przez Fundację Promocji Sztuki „Niezła Sztuka”. Publikacje finansowane są głównie dzięki darowiznom Czytelników. Dlatego Twoja pomoc jest bardzo ważna. Jeśli chcesz wesprzeć nas w tworzeniu tego miejsca w polskim internecie na temat sztuki, będziemy Ci bardzo wdzięczni.

Wesprzyj »