Grant Wood „American Gothic”

Grant Wood, American Gothic, 1930
olej, płyta pilśniowa, 78 × 65,3 cm,
Art Institute of Chicago, Chicago

Grant Wood, American Gothic | 1930, Art Institute Chicago, Chicago

Są obrazy, które zyskują miano kultowych. Stają się symbolami rozpoznawanymi we wszystkich częściach świata przez ludzi różnych kultur, o różnych historiach, przekonaniach i gustach. To ikony, bez jakich nie można wyobrazić sobie pewnych artystów, miejsc i nurtów – czy Luwr byłby taki sam bez Mona Lisy? Ile znaczyłby ekspresjonizm bez Krzyku Muncha? Jakim malarzem stałby się Diego Velázquez bez swoich Panien dworskich? Najsłynniejsze arcydzieła czasami zdają się otaczać nas z każdej strony, gdy ich reprodukcje widzimy nie tylko w albumach i na pocztówkach, ale również serwetkach, znaczkach, magnesach, ołówkach, wachlarzach, kubkach… Przenikają do popkultury, nawiązuje się do nich w innych dziełach sztuki, filmach, plakatach, reklamach. Dla niektórych te kultowe malowidła stają się świetnym materiałem bazowym do parodii – mniej lub bardziej udanych. Jednym z takich obrazów jest American Gothic Granta Wooda. To dzieło można uznać za symbol amerykańskiego ducha i amerykańskiej obyczajowości, zwłaszcza pierwszej połowy XX wieku.

Namalowany w 1930 roku American Gothic zdaje się zwyczajnym obrazem. Oto widzimy wizerunek starszego mężczyzny i wyglądającej na nieco młodszą kobiety. Malarz ukazał ich sylwetki do połowy i ustawił frontalnie, co sprawia, że obraz można uznać za portret. Włosy kobiety są w kolorze jasnego blondu, tak powszechnego w amerykańskim typie urody, związane z tyłu i z przedziałkiem na środku głowy. Twarz ma pociągłą, o jasnej karnacji. Jej oczy są niebieskie. Kobieta spogląda w bok. Jej strój, pomimo brązowego fartuszka, wygląda na odświętny. Czarną koszulę ozdabia biały kołnierzyk, spod którego wystaje broszka z kameą.

Grant Wood, American Gothic (detal) | 1930, Art Institute Chicago, Chicago

Stojący obok mężczyzna jest starszy, może być ojcem kobiety. Ma ciemne oczy, nosi okulary o okrągłych drucianych oprawkach. Jest ubrany w granatową marynarkę, białą koszulę i dżinsowe ogrodniczki, tak charakterystyczne dla znanych nam wizerunków amerykańskich farmerów. W prawej dłoni trzyma widły – kolejny element budzący skojarzenie z farmerami. Bohaterowie zostali przedstawieni na tle białego domku zbudowanego w stylu amerykańskiego neogotyku wiejskiego. Inspiracją do American Gothic był prawdziwy, bardzo charakterystyczny dom, który znajduje się do dziś w niezmienionej postaci w Eldon, w stanie Iowa. Budynek stał się rozpoznawalny i słynny dzięki uwiecznieniu go na obrazie przez Granta Wooda i w 1972 roku został wpisany do Narodowego Rejestru Miejsc o Znaczeniu Historycznym. Najbardziej specyficznymi cechami domku są jego dwa okna w stylu gotyckim znajdujące się na szczycie oraz spadzisty dach. Obie te cechy Wood wyolbrzymił na swoim obrazie.

American Gothic House (znany też jako Dibble House) w Eldon w stanie Iowa, USA, źródło: Wikipedia

Grant Wood tylko raz w życiu widział dom w Eldon. Pojechał tam w sierpniu 1930 roku, by zobaczyć wystawę organizowaną przez Edwarda Rowana. Po miasteczku oprowadzał go miejscowy malarz John Sharp. To wtedy Wood zobaczył biały domek, który uznał za interesujący, choć niekoniecznie ładny. Naszkicował jednak budynek na odwrocie koperty.

Grant Wood, Szkic domu z obrazu American Gothic | 1930, Smithsonian American Art Museum, Waszyngton

Dzień później poprosił mieszkającą tam rodzinę o zgodę na wykonanie dokładniejszego szkicu. Malarz postanowił uwiecznić dom wraz z ludźmi, jacy według niego mogliby tam mieszkać. Jedną z inspiracji dla artysty była prawdopodobnie fotografia wykonana przez Solomona D. Butchera w 1886 roku.

Solomon D. Butcher, Nebraska Gothic | 1886, Nebraska State Historical Society, źródło: history.nebraska.gov

Solomon D.Butcher, Nebraska Gothic (fragment) | 1886, Nebraska State Historical Society, źródło: history.nebraska.gov

Butcher zasłynął jako wędrowny fotograf, większość życia spędził w centralnej Nebrasce, gdzie aparatem utrwalał życie miejscowych ludzi. Jedno z jego zdjęć, nazywane Nebraska Gothic, mogło stać się inspiracją dla Wooda. Fotografia przedstawia farmera z widłami oraz jego żonę, stojących przed domem.

Modelem Wooda został jego dentysta, sześćdziesięciodwuletni dr Byron McKeeby. Według amerykańskiego artysty był on idealny do tego obrazu, ponieważ miał pociągłą i szczupłą twarz. Stomatolog początkowo niechętnie odnosił się do pozowania, zgodził się jednak pod warunkiem, że na obrazie nie będzie wyglądać dokładnie tak jak w rzeczywistości. Więcej problemów dostarczyło Woodowi znalezienie odpowiedniej modelki. Nie chciał malować ładnych kobiet, ale wiedział, że kobiety chcą właśnie być uwieczniane jako ładne. Młodsza siostra Granta, Nan, sama więc zaproponowała, by to ją Wood przedstawił na swoim obrazie. Brat zgodził się, ale miał jedno zastrzeżenie – uważał, że buzia Nan jest zbyt okrągła, więc malując, wydłużył ją i wyszczuplił.

Modele – Nan Wood Graham (siostra artysty) oraz Byron McKeeby (dentysta Wooda) – pozujący przy obrazie | 1930, źródło: www.reddit.com

Malarz wybrał strój dla siostry spośród sukienek ich matki. Nan założyła również broszkę z kameą, którą miała na sobie mama, gdy pozowała synowi do obrazu Kobieta z roślinami.

Grant Wood, Kobieta z roślinami (matka artysty) | 1929, Cedar Rapids Museum of Art, Cedar Rapids

Doktor McKeeby i Nan nigdy nie pozowali razem, Wood namalował ich osobno. Tworzenie American Gothic zajęło malarzowi ponad trzy miesiące. Skończony obraz wysłał na konkurs organizowany przez Art Institute of Chicago. Wood wraz z siostrą i matką byli bardzo zaskoczeni, gdy okazało się, że American Gothic zajął trzecie miejsce w konkursie, a Grant wygrał 300 dolarów.

Reprodukcje obrazu ukazywały się w gazetach na całym świecie, a opinie na jego temat były podzielone. Sam obraz błędnie tytułowano Farmer z Iowa i jego żona. Nan nie podobało się, że określa się jej postać jako żonę o wiele starszego mężczyzny, więc często podkreślała, że American Gothic przedstawia farmera i jego córkę. Dzieło Wooda stało się pewnego rodzaju sensacją. Wiele lat później Nan wspominała, że ludzie gromadzili się wokół ich domu, wchodzili bez pukania, zadawali pytania. Rodzina Woodów nie miała chwili spokoju. Wielu mieszkańcom Iowy nie podobał się sposób, w jaki zostali ukazani bohaterowie obrazu. Postrzegali siebie samych w całkowicie inny sposób. Odbierali portret bardzo osobiście, choć Wood tłumaczył, że nie chciał przedstawiać konkretnych osób, a raczej ogólny wizerunek Amerykanów i miał to być wyraz szacunku oraz hołdu dla nich. Artysta nie zamierzał także tworzyć satyry na społeczeństwo amerykańskie, chciał ukazać po prostu ludzi tak, jak sam ich widzi, w naturalny i bezpośredni sposób. Próbował namalować postaci „zgodnie z prawdą, aby uczynić je bardziej podobnymi do nich niż byli w prawdziwym życiu”.

Grant Wood namalował American Gothic w czasach, gdy zaczął się Wielki Kryzys. Społeczeństwo było przygnębione, ludzie bali się o swój los. Obraz zaczęto postrzegać jako dzieło, które ukazuje niezłomność amerykańskiego ducha, uczciwość zwykłych ludzi, ich prostolinijność. Sam malarz opowiadał się za taką interpretacją.

American Gothic szybko zdobyło miano kultowej ikony amerykańskiej sztuki i kultury. Często przywoływano ten obraz i nawiązywano do niego. Stał się także wdzięcznym tematem parodii. Pierwszą wykonał Gordon Parks w 1942 roku – była to fotografia przedstawiająca sprzątaczkę na tle amerykańskiej flagi.

Gordon Parks, American Gothic (pierwsza parodia obrazu Wooda) | 1942, Library of Congress, Waszyngton

Parodia American Gothic

Najbardziej kontrowersyjną parodią była ta, którą zaprezentowano w programie The Tonight Show Starring Johnny Carson, gdzie córka farmera z obrazu została przedstawiona w bikini. Nan Wood pozwała stację telewizyjną. Wygrała rozprawę, a pieniądze przeznaczyła na cele charytatywne.

Grant Wood, Autoportret | 1932, City of Davenport Art Collection, Davenport

Grant Wood urodził się 13 lutego 1891 roku w Anamosa, w stanie Iowa. Podróżował po Europie, zwiedził Włochy, dłuższy czas przebywał w Paryżu i Monachium, gdzie zapoznał się z malarstwem flamandzkim oraz niemieckim, które wywarło ogromny wpływ na jego twórczość. Studiował w Académie Julian w Paryżu. Zmarł na raka w 1942 roku. Jego siostra Nan była młodsza o osiem lat. Wyszła za mąż za inwestora nieruchomości Edwarda Grahama. Przez całe życie gromadziła wszelkie zdjęcia, informacje i wzmianki na temat twórczości Granta. W 1986 roku podarowała Figge Art Museum albumy liczące 13 tomów.

Bibliografia:
1. Biel S., American Gothic: A Life of America’s Most Famous Painting, New York 2005.
2. Bourret J., McDonald J., Grant Wood and little sister Nan: essays and remembrances, Iowa City 2000.
3. Payne L., Essential History of Art, Bath 2001.

• Info
• Lista artykułów

» Agata Dobosz

Absolwentka twórczego pisania i edytorstwa, magister antropologii literatury, teatru i filmu. Interesuje się kulturą szeroką pojętą, szczególnie sztuką i literaturą XIX i XX wieku. Nie wyobraża sobie dnia bez książki, muzyki, kilku obrazów i sportu.

• Chemnitz jako Europejska Stolica Kultury 2025 roku z dużą ilością dobrej sztuki - 7 grudnia 2024
• Malowanie dla Mengelego. Poruszająca historia Diny Gottliebovej-Babbitt - 10 listopada 2024
• Édouard Manet „Balkon” - 1 sierpnia 2024
• Witkacy „Portret Ireny Krzywickiej” - 20 lipca 2024
• Claude Monet. 7 faktów o tym artyście, o których nie mieliście pojęcia - 23 czerwca 2024
• Od ubrania do tożsamości. Moda w obrazach Johna Singera Sargenta - 20 czerwca 2024
• Wyjątkowy jubileusz: 250. urodziny Caspara Davida Friedricha - 19 maja 2024
• Caspar David Friedrich – mistrz nastrojowego pejzażu - 6 maja 2024
• Joaquín Sorolla „Spacer brzegiem morza” - 8 marca 2024
• Pionierka architektury modernistycznej – Barbara Brukalska - 3 marca 2024