Portret Louisa Vuittona (1821-1892), który założył firmę w 1854 roku, fot. z książki Vuitton. Historia kultowego domu mody, Wydawnictwo Arkady 2022
Kiedy Louis Vuitton, ubogi chłopak z francuskiej Jury, otworzył w 1854 roku swój pierwszy warsztat – firmę produkującą opakowania i bagaże na zamówienie – nie mógł nawet marzyć, że pewnego dnia jego nazwisko będzie kojarzone ze szczytem luksusu. I podobnie, kiedy jego syn Georges Vuitton, sfrustrowany podrabianiem przez konkurencję kufrów firmy, zaprojektował motyw, który nazwał „Monogramem”, nie przypuszczał, że pewnego dnia wzór ten stanie się jednym z najbardziej rozpoznawalnych nadruków na świecie.
Od tamtych czasów, najpierw jako firma rodzinna, później jako perła w koronie konglomeratu marek luksusowych LVMH, Louis Vuitton zaspokajał potrzeby najwyższych warstw społecznych, od rodzin królewskich po aktorki i celebrytki. Bagaże firmy są nie tylko najbardziej rozpoznawalne, ale często również najbardziej innowacyjne. W początkach swojej działalności marka stworzyła kufry, w których można było znaleźć „podróżne garderoby”, zestawy do przewożenia niezbędnych przyborów toaletowych lub akcesoriów do przygotowywania napojów, a nawet przenośne łóżko. A wraz z opracowaniem i opatentowaniem w 1890 roku słynnego, niemożliwego do sforsowania zamka z wkładką bębenkową, z którym nie poradziłby sobie nawet Harry Houdini, bagaże Louis Vuitton stały się również odporne na złodziei.
Siła Louis Vuitton zawsze tkwiła w niezwykłej umiejętności nadążania za duchem czasu i dostosowywania się do zmieniających się trendów. W latach 20. i 30. XX wieku, gdy spokojne podróże koleją i rejsy transatlantykami ustąpiły miejsca modzie na weekendowe wypady samochodem na południe Francji, stosy ciężkich kufrów zostały zastąpione pojemną, miękką torbą podróżną, trafnie nazwaną „Keepall” (od ang. keep all, w swobodnym tłum. trzymaj wszystko). A w latach 50. XX wieku, dzięki przełomowi w zakresie projektowania tkanin polegającemu na wzbogaceniu charakterystycznego płótna o powłokę PVC, torby Louis Vuitton stały się nie tylko eleganckie, ale również praktyczne. Noszone przez gwiazdy, między innymi Brigitte Bardot i Audrey Hepburn, stawały się coraz bardziej pożądane, stwarzając precedens dla symboli statusu społecznego, którymi stały się później.
Wraz z zatrudnieniem w 1997 roku projektanta Marca Jacobsa Louis Vuitton wkroczył do świata wielkiej mody. Torba „Monogram” nie była już tylko ponadczasowym klasykiem. Stanowiła modową deklarację i przyniosła ze sobą kolekcję odzieży łączącą elegancję i dziedzictwo marki z nowatorskimi trendami. Przez całą szesnastoletnią kadencję Marca Jacobsa i pod rządami obecnego dyrektora kreatywnego Nicolasa Ghesquière’a Louis Vuitton wciąż odkrywa siebie na nowo – ostatnimi czasy jako popularna i żywa marka mody ulicznej. Jest ona tak samo atrakcyjna dla celebrytów, jak i dla swojej starej, wiernej klienteli, pozostając w ścisłej czołówce luksusowych marek na świecie.
Wczesne lata. Skromne początki
Louis Vuitton urodził się 4 sierpnia 1821 roku w Anchay, wiosce położonej w górzystym regionie Jura we Francji, w zahartowanej w pracy od pięciu pokoleń rodzinie stolarzy, cieśli, młynarzy i rolników. Prowadzone przez nich życie było ciężkie, a rodzina ceniła sobie takie cechy jak samowystarczalność i wytrwałość, które w późniejszych latach doskonale przysłużyły się młodemu Louisowi.
W 1835 roku mający zaledwie 13 lat Louis wyjechał, by spróbować swoich sił w Paryżu. Jak to często bywało w dziewiętnastowiecznej Francji, jego wędrówka trwała kilka lat – z uwagi na hołdowanie przez niego tradycjom czeladniczym. Po drodze terminował u różnych rzemieślników, aż w końcu w 1837 roku dotarł do Paryża i trafił pod skrzydła producenta pudełek i pakowacza, monsieur Maréchala. Szybko udowodnił pracodawcy swoją wartość i pozostał u Maréchala przez następne 17 lat, ucząc się tradycyjnych technik rzemiosła, które miały okazać się nieocenione w jego późniejszej karierze wytwórcy kufrów. W warsztacie Maréchala na Rue Saint-Honoré Louis przebywał blisko luksusowych sklepów i bulwarów Paryża, które uwodziły go swoimi wytwornymi wystawami i wyrafinowaną klientelą.
Rola wytwórcy skrzyń (layetier) i pakowacza (emballeur) była bardzo ważna – szczególnie na francuskim dworze, którego członkowie regularnie przemieszczali się z Paryża do Fontainebleau, a także odbywali długie podróże po kraju. W 1853 roku młoda i czarująca cesarzowa Eugenia, hiszpańska żona Napoleona III (bratanka Napoleona Bonaparte), uległa urokowi młodego Louisa Vuittona. Został on jej osobistym pakowaczem, odpowiedzialnym za wytworne suknie i krynoliny. Jej protekcja okazała się kluczowa dla jego pozycji wysokiej klasy fachowca i zapoczątkowała zachwyt arystokratów bagażami marki Louis Vuitton.
Franz Xaver Winterhalter, Cesarzowa Eugenia w otoczeniu dam dworu | 1855, Château de Compiègne, Compiègne
22 kwietnia 1854 roku Louis Vuitton poślubił 17-letnią Clémence-Émilie Parriaux, córkę właściciela młyna. W tym samym roku, przy Rue Neuvedes-Capucines 4, niedaleko Place Vendôme, założył własną pracownię specjalizującą się w pakowaniu luksusowych i delikatnych towarów. Dzięki uznaniu dworu jego renoma szybko rosła, a umiejętności tworzenia lekkich kufrów z drewna topoli, które były o wiele bardziej stylowe niż tradycyjne ciężkie bagaże obite świńską skórą, zjednały mu wiernych klientów.
Kultowy kufer zaprojektowany w latach 50. XIX wieku, fot. z książki Vuitton. Historia kultowego domu mody, Wydawnictwo Arkady 2022
Nieustannie poszukując innowacji, które pozwoliłyby mu stworzyć kufry zarówno praktyczne, jak i estetyczne, eksperymentował z impregnowanym jasnoszarym płótnem, nazwanym „Trianon”. W 1858 roku opracował własny model, zastępując powszechne wówczas wypukłe wieko – stworzone specjalnie po to, by pozwolić wodzie spływać z obitych skórą kufrów – wiekiem płaskim. Dzięki klejowi wykorzystanemu do impregnacji płótna „Trianon” kufer był całkowicie wodoszczelny, a w połączeniu z lakierowanymi żelaznymi okuciami był zarówno bardziej elegancki, jak i lepiej zaprojektowany niż jego poprzednicy. Był on wytrzymały, a jednocześnie lekki, ponadto kufry można było układać jeden na drugim, co usprawniało podróżowanie.
Miasteczko Asnières tuż pod Paryżem, do którego Louis Vuitton w 1859 roku przeniósł swój dom i warsztat, fot. z książki Vuitton. Historia kultowego domu mody, Wydawnictwo Arkady 2022
Nowy styl kufra z płaską pokrywą okazał się ogromnym sukcesem – do tego stopnia, że konkurencja bardzo szybko zaczęła kopiować projekt. W odpowiedzi Vuitton wprowadził dodatkowe wzmocnienie – przybijane listwy z drewna bukowego, dzięki któremu kufer zyskał swój kultowy, charakterystyczny wygląd. Popyt rósł tak szybko, że w 1859 roku Louis Vuitton przeniósł warsztat i dom rodzinny na obrzeża Paryża do Asnières, wciąż jednak dostarczając wyroby do swojego sklepu w mieście. Skupił się na tworzeniu kufrów na każdą okazję i spełniających różnorodne oczekiwania, do czego zachęcił go dynamiczny wzrost popularności transportu kolejowego i wodnego w połowie XIX wieku, co zwiastowało nową erę bagażu podróżnego. W 1867 roku na Wystawie Światowej w Paryżu Vuitton został uhonorowany za swoje projekty brązowym medalem. Niedaleko sklepu z bagażami Vuittona swoje atelier z kolekcjami haute couture założył legendarny angielski projektant Charles Worth, a eleganckie klientki kupowały wykonywane na zamówienie kufry, aby pomieścić w nich suknie Wortha uszyte z ogromnej ilości pięknych tkanin.
Widok Wystawy Światowej w Paryżu w 1867 roku, podczas której Louis Vuitton został uhonorowany za swoje projekty brązowym medalem, fot. z książki Vuitton. Historia kultowego domu mody, Wydawnictwo Arkady 2022
Sukces Louisa Vuittona był w dużej mierze zasługą mecenatu ze strony arystokracji i wyższych sfer II Cesarstwa Francuskiego Napoleona III. Do 1869 roku firma zaopatrywała w kufry i inne specjalnie zaprojektowane bagaże wiele głów państw, w tym Ismaila Paszę, kedywa (wicekróla – przyp. tłum.) Egiptu. Ismail Pasza odegrał kluczową rolę w ukończeniu budowy Kanału Sueskiego, przełomowego szlaku morskiego, dzięki któremu osoby zamożne i wpływowe mogły swobodnie podróżować między Europą a Azją, a ich rzeczy były najczęściej zabezpieczone w bagażach marki Louis Vuitton.
Interes kwitł do lipca 1870 roku, gdy wszystko zmieniła wojna francusko-pruska, upadek Napoleona III i koniec II Cesarstwa Francuskiego. Socjalistyczny rząd proklamował nastanie III Republiki, a Napoleon III został wygnany do Anglii. Wojska pruskie otoczyły Paryż, doprowadzając do czteromiesięcznego oblężenia. Prawnuk Louisa Vuittona, Henry-Louis Vuitton, opisał, jak jego pradziadek zorganizował dostawy żywności w swoim departamencie i zaoferował zgromadzone w firmie zapasy płótna do produkcji balonów będących jedynym sposobem łączności pomiędzy oblężoną stolicą a resztą kraju.
Pracownicy Louisa Vuittona przed fabryką w Asnières | koniec lat 80. XIX wieku, fot. z książki Vuitton. Historia kultowego domu mody, Wydawnictwo Arkady 2022
Po kapitulacji Paryża w styczniu 1871 roku Louis Vuitton powrócił do Asnières, gdzie zastał zdewastowany warsztat i dom. Wojsko wykorzystało na opał jego zapasy drewna topolowego do wyrobu kufrów, zaś narzędzia skradziono. Nie poddając się, zdeterminowany Vuitton postanowił ponownie otworzyć i rozbudować warsztat, znajdując dla siebie nową paryską siedzibę przy Rue Scribe 1 w dzielnicy Opéra. Była to wymarzona lokalizacja: w pobliżu dworców kolejowych, gmachu opery i, co najważniejsze, bogatego Le Grand Hôtel. Ukończony w 1862 roku, największy i najbardziej luksusowy hotel w Europie zapewniał nowy rynek zbytu wśród zatrzymujących się tam podróżujących elit. Siedziba marki, Louis Vuitton Maison przy Rue Scribe pozostała paryskim adresem firmy aż do 1914 roku.
Rodzinny interes. Nowe pokolenie
Louis Vuitton przekazał zamiłowanie do wytwarzania pięknych bagaży swojemu synowi Georges’owi, następnie stery rodzinnej firmy przejął jego wnuk, Gaston‑Louis. Obaj mężczyźni byli niezwykle utalentowanymi rzemieślnikami w swoim fachu i przyczynili się do nadania firmie statusu luksusowej marki.
Georges Vuitton: Charakterystyczne wzory na miarę ery nowoczesnych podróży
Syn Louisa Vuittona, Georges, z żoną Joséphine Patrelle i dziećmi Gastonem-Louisem i bliźniakami Pierre’em i Jeanem | ok. 1900, fot. z książki Vuitton. Historia kultowego domu mody, Wydawnictwo Arkady 2022
Po walce o odbudowę firmy po wojnie francusko-pruskiej Louis Vuitton zdecydował, że rodzinny biznes kontynuować będzie jego syn Georges. Urodzony w 1857 roku Georges Vuitton był urodzonym rzemieślnikiem, jeszcze jako dziecko z upodobaniem spędzającym godziny w warsztatach w Asnières. Już wówczas miał wiele nowatorskich pomysłów, a po dwóch latach spędzonych w brytyjskiej szkole z internatem, gdzie kształcił się i uczył angielskiego, Georges objął zarządzanie sklepem przy Rue Scribe. Małżeństwo z Joséphine Patrelle, córką zamożnego biznesmena, pozwoliło Georges’owi na wykupienie flagowego sklepu od ojca, który wycofał się do Asnières, gdzie skupił się na nowych projektach, kwestię sprzedaży pozostawiając swojemu synowi.
Georges postawił na ekspansję, gotów przekonać świat, że francuskie kufry zaprojektowane przez Louis Vuitton Maison powinny być cenione tak samo jak tradycyjne bagaże produkowane w Anglii. W 1885 roku otworzył sklep na Oxford Street w Londynie, jednak dopiero po pięciu latach udało mu się podbić miasto.
Początkowo jego nadmierna duma z francuskiego dziedzictwa – używanie francuskiej flagi Tricolore na szyldach sklepów i ubieranie manekinów wystawowych we francuskie mundury – nie była odbierana dobrze. Błędnie ocenił także wybór lokalizacji sklepów, najpierw na Oxford Street, a następnie na Strand, która to ulica, jak na ironię, znajdowała się o rzut kamieniem od kolumny Nelsona upamiętniającej pokonanie Francuzów przez Wielką Brytanię. Jednak w 1900 roku firma przeniosła się w końcu do bardziej odpowiedniej siedziby przy Bond Street 149 i zaczęła rozkwitać. Styl kufrów Louis Vuitton, niechybnie kopiowany przez innych wytwórców, doczekał się nawet potocznej nazwy „kufry francuskie”.
Okładka angielskiego katalogu z 1901 roku reklamująca markę Louis Vuitton i jej nowy sklep firmowy w Londynie, fot. z książki Vuitton. Historia kultowego domu mody, Wydawnictwo Arkady 2022
Wczesny asortyment kufrów Louis Vuitton z płótnem w kratę „Damier” z lat 90. XIX wieku, fot. z książki Vuitton. Historia kultowego domu mody, Wydawnictwo Arkady 2022
W ostatnich dekadach XIX wieku Georges Vuitton był również odpowiedzialny za stworzenie najbardziej kultowych projektów marki. Należało rozwiązać stały problem podróbek szarego, charakterystycznego płótna „Trianon” i prążkowanego „Rayée”. Dokonał tego właśnie Georges, tworząc wzór szachownicy z brązowych i beżowych kwadratów z wytłoczonym na nim zastrzeżonym logo Louis Vuitton.
W 1896 roku Georges Vuitton stworzył drugi kultowy nadruk, „Monogram canvas”, widoczny na kufrze „Malle Idéale” z 1911, fot. z książki Vuitton. Historia kultowego domu mody, Wydawnictwo Arkady 2022
Powstałe w ten sposób płótno „Damier” zaprezentowano na Wystawie Światowej w 1889 roku i do dziś jest ono jednym z najbardziej rozpoznawalnych wzorów marki. W 1896 roku, cztery lata po śmierci Louisa Vuittona, Georges, wciąż zmagając się z podróbkami, stworzył wzór „Monogram canvas”. Projekt ten łączy w sobie monogram „LV”, diament z czteropłatkowym kwiatem w środku wykonanym techniką łączenia kolorów na zasadzie kontrastu oraz okrąg z wpisanym weń kwiatem o czterech zaokrąglonych płatkach. Georges czerpał z szerokiego wachlarza historycznych inspiracji, od gotyku po sztukę japońską, a graficzny i romantyczny ton „Monogramu” do dziś rodzi przyjemne wrażenia wizualne. Pomimo początkowego braku przekonania ze strony klientów preferujących oryginalną szachownicę „Damier” „Monogram” stał się najbardziej kultowym z charakterystycznych nadruków marki.
Fragment pochodzi z książki:
Karen Homer
Louis Vuitton. Historia kultowego domu mody »
Wydawnictwo Arkady
Warszawa 2022
