Pracownia Karola Tchorka, z zachowanym dorobkiem rzeźbiarskim, pamiątkami oraz wyposażeniem to wyjątkowe miejsce na mapie Warszawy. W jej przestrzeni przenika się wiele warstw historycznych, artystycznych, biograficznych. To jedna z najstarszych, największych i najzasobniejszych spośród Warszawskich Historycznych Pracowni Artystycznych, otoczonych opieką Biura Stołecznego Konserwatora Zabytków. Po ponad dwóch latach prac inwentaryzacyjnych, organizacyjnych i merytorycznych Muzeum Warszawy udostępnia miejsce dla zwiedzających. Pracownię Tchorka można odwiedzać we wtorki między 10:00 a 16:00 od 25 lutego 2025 roku.
Pracownia Karola Tchorka, fot. Tomasz Kaczor, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy
Karol Tchorek (1904–1985), rzeźbiarz, twórca portretów i pomników, medalier oraz marszand zbudował Pracownię na początku lat 50. XX wieku z pozostałości zburzonej oficyny kamienicy przy ulicy Smolnej 36. Część wyposażenia i detalu architektonicznego przeniósł z wcześniejszej własnej pracowni i galerii mieszczącej się przy Marszałkowskiej 63. Na Smolnej Tchorek stworzył najbardziej znane dzieła: Macierzyństwo (1952), nagrobek Władysława Strzemińskiego, Warszawską Jesień (1975), a przede wszystkim koordynował realizację tablic upamiętniających uliczne egzekucje dokonywane przez okupanta hitlerowskiego w Warszawie (proj. 1949). Poza modelami tych prac w Pracowni znajdują się także nieliczne zachowane przedwojenne rzeźby artysty (Kogutki, 1937; Dziecko leżące, 1938), modele gipsowe rzeźb, projekty, rysunki, jak również pamiątki po prowadzonym przez niego w latach 1943–1944 oraz 1945–1951 Salonie Sztuki „Nike”. W Pracowni przechowywana jest także część kolekcji etnograficznej, którą artysta przez wiele lat z pasją budował, przede wszystkim rzeźby „prymitywa z Powiśla” Leona Kudły (1879–1964).
Pracownia Karola Tchorka, fot. Tomasz Kaczor, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy
Dzięki staraniom Mariusza Tchorka (1939–2004), syna rzeźbiarza, krytyka sztuki, tłumacza i terapeuty, oraz wdowy, artystki-tkaczki Zofii Tchorek (1916–2001), w październiku 1985 roku Pracownia została wpisana do rejestru zabytków. Przez kolejne lata, aż do śmierci, badacz opiekował się spuścizną ojca, a ponadto pracował, pisał i opracowywał swój wcześniejszy dorobek krytyczny, translatorski i terapeutyczny.
Kolejny rozdział historii Pracowni rozpoczyna się wraz ze śmiercią Mariusza Tchorka. Katy Bentall, brytyjska artystka, wdowa po Mariuszu, przejęła wówczas opiekę nad miejscem. Zainicjowała prace badawcze nad spuścizną męża i teścia, a także rozpoczęła porządkowanie archiwów po obu twórcach. Uczyniła też Pracownię miejscem wystaw, spotkań i rezydencji artystycznych. W tym czasie Pracownia była także przestrzenią jej pracy twórczej. Tu powstawały jej wiersze, obrazy, obiekty i interwencje. W 2021 roku artystka przekazała Pracownię miastu stołecznemu Warszawie. Dwa lata później dokonała kolejnego daru uzupełniając zasób Pracowni o archiwum Mariusza, pamiątki rodzinne i pozostałą część historycznego wyposażenia.
Pracownia Karola Tchorka, fot. Tomasz Kaczor, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy
Pracownia Karola Tchorka, fot. Tomasz Kaczor, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy
Pracownia Karola Tchorka, fot. Tomasz Kaczor, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy
Muzeum Warszawy objęło opieką Pracownię Tchorka w 2022 roku. Rozpoczęły się działania organizacyjno-inwentaryzatorskie, będące częścią pilotażowego programu merytorycznego realizowanego we współpracy z Katedrą Sztuki Nowoczesnej i Współczesnej Uniwersytetu im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego. Została przeprowadzona m.in. inwentaryzacja oraz działania zabezpieczające cześć księgozbioru, szklanych negatywów i obrazów, a także wypracowano warunki pozwalające na pokazanie Pracowni szerszej publiczności. Jest to możliwe od wtorku, 25 lutego 2025 roku.
„Szanując jej wcześniejsze losy, widzimy ją przede wszystkim jako miejsce pracy badawczej i popularyzatorskiej związanej z dorobkiem rodziny Tchorków, realizacji kameralnych form edukacji oraz współpracy instytucjonalnej” – mówi Lena Wicherkiewicz, kustoszka Muzeum Warszawy. – „Chcielibyśmy kontynuować ideę Katy Bentall, która traktowała Pracownię jako przestrzeń spotkań, wymiany intelektualnej i artystycznej” – dodaje.
Pracownia Karola Tchorka, fot. Tomasz Kaczor, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy
Pracownia Karola Tchorka, fot. Tomasz Kaczor, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy
Pracownia Karola Tchorka, fot. Tomasz Kaczor, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy
Pracownia Tchorka jako jedna z pierwszych została w 2014 roku włączona do grona Warszawskich Historycznych Pracowni Artystycznych. Zespół ekspertek i ekspertów działający przy Biurze Stołecznego Konserwatora Zabytków pełni funkcje doradcze i sygnalizuje jednostkom miejskim potrzeby ochrony lokali, które były i są oryginalnymi miejscami pracy warszawskich twórców i twórczyń. Prowadzi także działania mające na celu stworzenia warunków na udostępnienie pracowni kolejnym pokoleniom. Lista Warszawskich Historycznych Pracowni Artystycznych liczy już niemal 50 miejsc i stale się powiększa.
Pracownia Tchorka została udostępniona do zwiedzania 25 lutego 2025 roku. Wstęp będzie możliwy we wtorki w godz. 10:00–16:00. Pracownia mieści się w oficynie kamienicy na ul. Smolnej 36 lok. 11. Wstęp: 5 zł / 3 zł. Bilety dostępne na stronie bilety.muzeumwarszawy.pl oraz w kasie Muzeum Warszawy (Rynek Starego Miasta 42).
Pracownia Karola Tchorka, fot. Tomasz Kaczor, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy
Pracownia Karola Tchorka, fot. Tomasz Kaczor, dzięki uprzejmości Muzeum Warszawy
