Sztuka twórczego życia

Wezwanie do działania

Na czym polega twórcze życie? Z całą pewnością nie chodzi w nim o to, by maksymalnie wykorzystać każdą chwilę. Twórcze życie to przede wszystkim odkrywanie własnego wewnętrznego świata poprzez świadome wyciszenie się i refleksję nad otaczającą nas rzeczywistością. W praktyce pozwala nam to czerpać więcej radości z każdego dnia i odkrywać piękno w nieoczekiwanych miejscach.

Prawdziwa kreatywność jeszcze nigdy nie była równie ważna jak w dzisiejszych czasach. Świat może i próbuje zmienić nas w maszyny, a twórcze działania powierza sztucznej inteligencji – my jednak wciąż potrafi my patrzeć, czytać, myśleć i funkcjonować samodzielnie. I właśnie w tym może nam pomóc ta książka. (…)

Styczeń

5 stycznia
Prowadź dziennik

„Wszystko da się znieść, jeśli się to zapisze” — Louise Bourgeois

Louise Bourgeois zaczęła tworzyć dziennik w wieku jedenastu lat i nigdy nie przestała. Rejestrowała go na trzy sposoby: dziennik „pisany, mówiony (do magnetofonu) i rysunkowy”. Pisanie pomagało jej w mierzeniu się z traumami i strachem. Wierzyła, że można znieść wszystko, jeśli się to zapisze. Kompulsywne prowadzenie dzienników miało kluczowe znaczenie dla jej twórczości, wielokrotnie wracała do zapisków i stamtąd czerpała inspirację.

Czasami prowadzenie dziennika – podobnie jak rysowanie, a nawet bazgranie w dowolny sposób, który nam odpowiada – może być najprawdziwszym zapisem nas samych. Pozwala utrwalać najgłębsze uczucia, pragnienia i lęki oraz wracać do nich nawet wtedy, gdy emocje już przeminą. Zapisz to, a potem schowaj do szuflady lub wykorzystaj w dowolnej chwili. Ale zacznij teraz – tego momentu, tego uczucia już nie odzyskasz, a nigdy nie wiadomo, dokąd cię zaprowadzi.

14 stycznia
Dostrzegaj niezwykłość w zwyczajności

„Artystka/artysta nie jest nikim wyjątkowym. To zwykła osoba, która potrafi nadać zwyczajnym rzeczom wyjątkowy charakter” — Ruth Asawa

Amerykańska artystka Ruth Asawa znana jest z rzeźb przypominających kokony, wykonanych z metalowych drutów ułożonych w pętle. Zazwyczaj wiszą pod sufitem, a oświetlone, tworzą cienie oraz nieoczekiwane kształty i linie. Jednak u podstaw tych rzeźb leży jedna prosta rzecz: drut.

Zadanie artystki/artysty polega na tym, by dostrzec w czymś potencjał. Od pojedynczego słowa, które razem z innymi może utworzyć zdanie, następnie akapit, przemowę lub książkę, po tubkę farby, która posłuży do stworzenia obrazu mogącego zmienić czyjeś postrzeganie świata. Nie wynoś na piedestał rzeczy rzadkich, ciesz się tym, co znajome. Jak (i czy) możesz przekształcić coś zwyczajnego w coś wyjątkowego?

16 stycznia
Nie przestawaj patrzeć

„To bardzo interesujące ćwiczenie. Podczas obserwacji przechodzi się przez różne fazy, z których wiele wiąże się z ogromnym oporem przed samym ćwiczeniem. Siedzisz przed lustrem lub dziełem sztuki i po prostu nie podoba ci się cały ten pomysł. Ale w końcu niechęć mija i zaczynasz dostrzegać coś innego. Częścią tego doświadczenia jest więc obserwowanie przypływów i odpływów własnych niechęci i oporu w obliczu tego rodzaju głębokiej obserwacji. Potem jednak przychodzą chwile, kiedy nagle zdajesz sobie sprawę: «Wow, właśnie zauważyłam/zauważyłem coś, czego nigdy nie udałoby mi się wychwycić, gdyby nie to uważne patrzenie». To prowadzi do zupełnie nowego obszaru poszukiwań i refleksji nad danym obiektem, niezależnie od tego, czym on jest” — Ruth Ozeki

W 2022 roku Ozeki wydała książkę będącą po części eksperymentem, a po części wspomnieniem, zatytułowaną Timecode of a Face [Kod czasowy twarzy]. Stanowi ona dziennik jej spostrzeżeń z czasu, kiedy wzięła lustro, postawiła je na swoim ołtarzyku zen i patrzyła na siebie przez trzy godziny. Obserwując uważnie zmarszczki na własnej twarzy, przywołała wspomnienia, a nawet nawiązała kontakt z przodkami. Na tej podstawie spisała historię swojego życia. Ozeki zainspirował esej The Power of Patience [Siła cierpliwości] autorstwa historyczki sztuki, profesorki Jennifer Roberts. Dziś zaproponuję ci ćwiczenie. Czy potrafisz patrzeć na coś – dzieło sztuki, fotografię, swoje odbicie – przez dziesięć minut, pół godziny, godzinę, a nawet dłużej, odnotowując upływ czasu? Co odkryjesz?

25 stycznia
Siła doświadczenia

„Czym jest edukacja? Edukacja to całe twoje życie. Wszystko jest edukacją. Dobre, złe lub obojętne – wszystko jest ważne” — Leonora Carrington

Łatwo jest porównywać się z osobami, które mają wiele dyplomów, mnóstwo wystaw lub książek na koncie, ale – jak mówi Carrington –edukacja to całe twoje życie. Nigdy nie zaczynasz od zera. Wszystkie doświadczenia są cenne.

Luty

9 lutego
Zaproś ciszę do swojego życia

„Zaprzyjaźnij się z ciszą” — Catherine Goodman

W świecie zdominowanym przez technologię, który nie daje nam szansy na nudę ani na doświadczenie ciszy, spróbuj – jak radzi malarka Catherine Goodman – aktywnie się z nią zaprzyjaźnić. Artystka dodaje: „Czerpię z codziennej praktyki medytacyjnej, co jest trudne i jednocześnie paradoksalnie łatwe. W ciszy rodzą się i krystalizują pomysły. Cisza uczy mnie też odwagi, a przede wszystkim tego, by nieustannie poszukiwać piękna i wzruszeń, nawet tych najbardziej ulotnych”. Spróbuj wsłuchać się w ciszę. Co w niej usłyszysz? Jakie pomysły pojawią się w twojej głowie? W jaki sposób cisza przyciągnie twoją uwagę?

Wrzesień

17 września
Narysuj strach

„Maluję, by nadać strachowi twarz” — Paula Rego

Dziś nawiązujemy do wczorajszego wpisu – Rego zdawała sobie sprawę z mocy sztuki, która pomaga nam uporać się z demonami i je wygnać. Nick Willing, syn artystki, opowiadał mi, że kiedy w dzieciństwie bał się czegoś lub cierpiał, matka zachęcała go, by narysował swój strach: „Mówiła mi: narysuj to. Chcę zobaczyć, jak to wygląda”.

Listopad

3 listopada
Spójrz gdzie indziej

„Czasami kierują mną słowa – to rytm języka – ale innym razem są to obrazy. Po prostu podążam za nimi” — Elif Shafak

Elif Shafak przypomina nam, że niezależnie od tego, jaką formę sztuki wybierzemy, inne jej przejawy mogą nam posłużyć za drogowskazy. Shafak odkryła na przykład, że kiedy zaczyna pracę nad powieścią, coś pozawerbalnego – jak obraz – może zainspirować ją do napisania całej historii. Jak mi powiedziała:

„Jedna z moich wczesnych książek nosi tytuł Bękart ze Stambułu. Scena, która ją otwiera, pojawiła się w mojej głowie jako obraz: młoda kobieta w Stambule ma na sobie buty na wysokich obcasach, ale jeden z nich się złamał. Kobieta niesie więc ten złamany obcas, niemal jak rannego ptaka. […] To przyszło do mnie jako obraz. Spodobało mi się to, co zobaczyłam. I poczułam to, co zobaczyłam. Chciałam wiedzieć, kim jest ta kobieta. Podążyłam więc tropem jej historii”.

Co może pomóc ci rozbudzić kreatywność? Obraz zobaczony we śnie czy też coś z prawdziwego życia, co utkwiło ci w pamięci? Dokąd cię to prowadzi, dlaczego pozostało w twojej głowie? Co cię inspiruje? A jeśli zajmujesz się sztuką wizualną, co znajdziesz w słowie pisanym, w czyimś dzienniku lub w fabule powieści?

Fragmenty pochodzą z książki: