Edvard Munch

Edvard Munch – malarz i grafik norweski. Urodził się 12 grudnia 1863 roku w Løten (w regionie Hedmark), jako drugie dziecko lekarza wojskowego Christiana Muncha i Laury Bjølsen. Matka zmarła na gruźlicę, kiedy Edvard był jeszcze dzieckiem. Kilka lat później gruźlica zabrała też starszą siostrę. Śmierć bliskich miała duży wpływ na rozwój artystycznym artysty. Motyw śmierci będzie bardzo często przewijał się w twórczości tego malarza.

Rysunku i malarstwa uczył się początkowo w Oslo. Następnie po roku nauki na uczelni politechnicznej od 1881 kształcił się w szkole rysunkowej prowadzonej przez późnoklasycystycznego rzeźbiarza Juliusa Middelthuna. W tym czasie powstał pierwszy z wielu autoportretów artysty (Autoportret | 1881-82).

Przez długi czas artysta pozostawał pod wpływem malarstwa Christiana Krohga i obracał się w kręgu radykalnych naturalistów działających w Oslo, tzw. Cyganerii Chrystianii. Z tego okresu pochodzi obraz Muncha Poranek | 1884, będący wnikliwym studium refleksów świetlnych. Podczas krótkiego pobytu w Paryżu ulegał wpływom impresjonizmu (Wieczór taneczny | 1885, Portret malarza Jensena Hjella | 1885).

Zapowiedzią dojrzałego stylu artysty był powstały wkrótce potem obraz Chore dziecko (1885-86) – wstrząsający dokument ukazujący ostatnie chwile życia siostry Muncha, Sophie, która w wieku 15 lat zmarła na gruźlicę. Dziełem tym, podobnie jak następnymi obrazami: Dojrzałość (ok. 1893) czy Na drugi dzień (1895), Munch dystansował się wyraźnie od naturalizmu, co wywoływało protesty wśród jego norweskich przyjaciół.

W 1889 odbyła się pierwsza indywidualna wystawa artysty, na którą złożyło się 110 obrazów. Jesienią 1889 otrzymał stypendium, które umożliwiło mu wyjazd do Paryża. Uczęszczał tam na kurs rysunku do Leona Bonnata oraz studiował dzieła starych mistrzów. Interesował się także pracami impresjonistów. Eksperymentował z techniką pointylistyczną, np. Dzień wiosenny na ulicy Karla Johana (1891), Promenada w Anglais (1891). Równocześnie tworzył jednak prace utrzymane w diametralnie odmiennym nastroju, np. Noc w St. Cloud (1890) – obraz namalowany wkrótce po śmierci ojca Muncha.

W 1892 roku skorzystał z zaproszenia Stowarzyszenia Artystów Berlińskich i udał się do stolicy Niemiec. Związał się tam z gronem awangardowych poetów, pisarzy i artystów zbierającym się w winiarni „Zum schwarzen Ferrel’’. Należeli do niego m. in. August Strindberg, Gustav Vigeland, Julius Meier-Graefe oraz Stanisław i Dagny Przybyszewscy. Wystawa prac Muncha zorganizowana w Kunstlerverein w 1892, wywołała powszechne zgorszenie i po kilku dniach została zamknięta. Wydarzenie to przyczyniło się pośrednio do zawiązania niezależnego Stowarzyszenia Berliner Sezession.

W tym czasie Munch pracował nad cyklem płócien pod wspólnym tytułem Fryz życia, który ukończył w 1902 roku. Składa się on z 22 obrazów dziś rozproszonych w różnych zbiorach. W założeniu artysty miał być „poematem życia, miłości i śmierci’’. Najbardziej znane prace z cyklu to: Krzyk, Pocałunek, Madonna, Melancholia, Taniec życia i Popiół (wszystkie w Oslo, Nasjonalgalleriet).

W roku 1908 Munch wraca do Norwegii, gdzie po wielkiej wystawie swoich prac zyskuje zasłużoną sławę. Resztę życia spędził w Ekely pod Oslo. Munch był jednym z czołowych nowatorów w sztuce przełomu XIX i XX wieku. Jego twórczość była jedną z głównych inspiracji niemieckich ekspresjonistów.