Tadeusz Makowski

Tadeusz Makowski urodził się w 1882 w Oświęcimiu, zmarł w 1932 w Paryżu. Malarz, filolog polski, rysownik i grafik polski działający od 1908 w Paryżu, a także twórca licznych tekstów z zakresu teorii sztuki.

Ukończył gimnazjum św. Anny w Krakowie, a następnie studiował filologię klasyczną i polską na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1903 roku rozpoczął naukę na Akademii Sztuk Pięknych, min.: pod kierunkiem Jana Stanisławskiego (katedra malarstwa) i Józefa Mehoffera (katedra rysunku). Uczelnię Makowski ukończył z wyróżnieniem.

Na początku swojej drogi artystycznej inspirował się stylem swych nauczycieli – symbolistycznym pejzażem Stanisławskiego i secesyjną stylistyką Mehoffera (Dziewczynka z lalkami z Jawy, 1906; Krajobraz ze stogami, 1906). Wtedy malował także kompozycje o tematyce krakowskiej (Krakowianka, Szopka krakowska 1906). Jednak zapowiedzią właściwego stylu artysty są jego szkicowniki tworzone w czasie studiów. Były to motywy ze sztuki ludowej i tematyka teatralna.

Na przełomie 1908-1909 artysta przebywał w Monachium, a potem udał się do Paryża. W stolicy Francji mieszkał do końca życia. Od 1911 pod wpływem znajomości ze środowiskiem kubistów nastąpiły w pracach Makowskiego próby geometryzacji przedstawień (Pejzaż skalisty z wodą; Domek z czerwonym dachem).

Poprzez znajomość z Henrim Le Fauconnierem poznał takich artystów jak.: Aleksander Archipenko, Piet Mondrian czy Guillaume Apollinaire. W roku 1914 musiał jako obywatel austriacki opuścić Paryż. Dopiero po roku pozwolono mu powrócić do stolicy Francji, za wstawiennictwem Władysława Mickiewicza. W jego domu, Makowski spotkał się z polskimi artystami przebywającymi na emigracji (np.: Franciszkiem Blackiem, czy Wlastimilem Hofmanem).

Lato 1918 roku spędził w Owerni, gdzie powracał kilka razy. Tam często wybierał się do obozu polskich jeńców Le Puy i odwiedzał tamtejsze muzeum podziwiając sztukę flamandzką i holenderską. Artysta wtedy wprowadził nową formę traktowania pejzażu w stylu Bruegela (z podniesionym horyzontem i spiętrzonymi nad nim domami). Ponadto na płótnach z tego okresu można zauważyć inspirację malarstwem Henriego Rousseau.

W 1918 roku pojawił się charakterystyczny motyw dla twórczości artysty, czyli dziecko. Znamienny jest tutaj typ fizjonomiczny dziecka o delikatnych rysach i melancholijnym spojrzeniu. Artysta realizował tę tematykę w prymitywizującej konwencji i łączył z elementami jarmarcznej dekoracyjności i liryzmu. Przykładami takich dzieł są: Dziewczynka z girlandą kwiatów, Kapela dziecięca, 1922). W 1928 roku krystalizuje się styl charakterystyczny dla Makowskiego. Wtedy syntetycznie ujętym formom artysta nadawał kontur, co podkreślało ich geometryczność (Chłopcy z fujarkami 1928, Trzej grajkowie 1928). Natomiast w latach 30. XX w., twórca uprościł kształty na swych obrazach (głównie do walców i stożków), ograniczył też kolorystykę do brązów pomieszanych z czerwienią i szarością. Ożywiał jednak te tony poprzez wprowadzenie świetlnych elementów. Pojawiły się także postaci starca, czy człowieka – kukły. Dzięki temu artysta stworzył rzeczywistość podobną do maskarady, czy groteski. Przykładami takich dzieł są: Szewc 1930, Kolejarze 1930 czy Autoportret z paletą 1931). Ważne miejsce w twórczości Makowskiego zajmował motyw karnawału, scen zapustnych, czy teatru (Przebrane dzieci, czy Dzieci z turoniem 1929).

Oprócz malarstwa Makowski uprawiał także techniki graficzne. Zajmował się także ilustrowaniem książek np.: Pastorałki Tytusa Czyżewskiego, czy zbioru wierszy Zygmunta Lubicz – Zalewskiego Na wąskiej miedzy snu i burzy.