Chciałbym, aby cała Francja wsiadła na rowery, aby wszyscy pedałowali w pocie czoła, wspinając się niczym bezsilni szaleńcy po stokach nie do pokonania, podczas gdy boski Dali w sybaryckiej ciszy Port Lligat maluje najrozkoszniejsze okropieństwa 1.
Zatoka w Port Lligat, fot. Olga Wesołowska
Port Lligat to malutka wioska na wybrzeżu Costa Brava oddalona około 180 kilometrów od stolicy Katalonii. Kiedy już nasyciło się wzrok secesyjnymi perełkami Gaudiego i ma się dość tłoku turystów spacerujących po Rambla, warto zapuścić się w mniej znane rejony Katalonii i ruszyć śladami jednego z najciekawszych artystów XX wieku, skandalisty, ojca surrealizmu, samozwańczego geniusza – Salvadora Dali. To właśnie w tej części Hiszpanii znajduje się niezwykły Trójkąt Dalego. Nazwa ta odnosi się do trzech miejsc związanych z życiem i twórczością artysty. Są to: Muzeum Dalego w Figueres, Castillo de Púbol i Port Lligat razem z pobliskim miasteczkiem Cadaques.
Pomnik Salvadora Dali w Cadaqués, fot. Olga Wesołowska
Dostosowując się do chronologii zdarzeń, podróż należy rozpocząć w Figueres. To tutaj 11 maja 1904 roku urodził się Salvador Dali, a w 1919 roku miał swoją pierwszą wystawę. Odbyła się ona w miejscowym teatrze. 15-letni wówczas Dali nie spodziewał się zapewne, jak ważne dla niego stanie się to miejsce. I nie chodzi jedynie o artystyczny debiut. W latach 60. Dali ponownie związał swój los z tym budynkiem. Za zgodą miejscowych władz postanowił odbudować gmach teatru spalony w czasie wojny domowej i urządzić tam swoje muzeum. Obecnie znajduje się tam jedna z największych (o ile nie największa) kolekcja prac Dalego.
Muzeum Salvadora Dali w Figueres, fot. Olga Wesołowska
Pod względem architektonicznym muzeum idealnie komponuje się z surrealistycznymi dziełami artysty i jego teatralnym, ekscentrycznym życiem. Już z zewnątrz robi niezwykłe wrażenie na zwiedzających. „Jajeczna” attyka i szklana kopuła są jedynie przedsmakiem tego, co czeka na nas w środku. Artysta postarał się, żeby zwiedzający przez cały czas pozostawali pod wrażeniem jego pomysłów. Zaczynając od zaparkowanego w środku starego samochodu, w którym pada deszcz (nawiązanie do filmu „Rainy Taxi” z 1938), po igrające ze wzrokiem obrazy, przez zupełny brak organizacji przy wystawieniu prac.
Plafon w Muzeum Salvadora Dali, fot. Olga Wesołowska
Nie zobaczymy tutaj znanych nam z innych muzeów tabliczek wskazujących kierunek zwiedzania. Każdy sam musi odnaleźć się w tym labiryncie dzieł sztuki. Teatr-muzeum, bo tak należy tłumaczyć nazwę tego miejsca, to miejsce dla Dalego niezwykłe. Tu rozpoczął swoją karierę, złożył hołd swojej sztuce przez otwarcie muzeum i tutaj spoczął po śmierci. Dali zmarł w 1989 roku w Figueres i został pochowany w krypcie pod swoim muzeum. Jest ona udostępniona dla zwiedzających.
Port w Cadaqués, fot. Olga Wesołowska
Z Figueres można udać się do Cadaques i pobliskiego Port Lligat. Nie będzie to łatwa podróż. Drogi tutaj są kręte i wąskie, ale warto się pomęczyć, żeby zobaczyć te miejsca. Do Port Lligat Dali przyjeżdżał jako dziecko na wakacje, później razem z ukochaną Galą kupili tu dom i razem zamieszkali.
„Jajeczna” instalacja Salvadora Dali w jego domu w Port Lligat, fot. Olga Wesołowska
Oczywiście wystrój musiał odpowiadać charakterowi jego właściciela. Są tam typowe dla twórczości Dalego jajka, niezwykłe sprzęty np. fortepian bez klawiszy, za to z gwoździami, basen wzorowany na tym w Alhambrze.
Fortepian w domu Salvadora Dali, fot. Olga Wesołowska
Oprócz niezwykłego wyposażenia domu warto zwrócić uwagę na jego malownicze położenie w gaju oliwnym nad zatoką. Dali wielokrotnie malował ten krajobraz. Również niedalekie Cadaques było dla niego inspiracją. Nie tylko Dali zachwycał się tamtejszymi widokami. Wielu artystów przyjeżdżało do tego malutkiego miasteczka. Wśród nich m.in. Pablo Picasso, Marcel Duchamp i Andre Derain.
Ogród Dalego, fot. Olga Wesołowska
Dali bardzo dobrze znał Cadaques, gdyż spędzał tutaj wakacje jako dziecko. Było to jedno z jego ulubionych miejsc, dlatego później zdecydował się zamieszkać w tej okolicy. Port Lligat był dla artysty azylem, w którym mógł oddać się swojej pasji oraz spędzać czas z ukochaną Galą. W 1968 Dali kupił żonie w prezencie zamek w Púbol. Nie mógł go jednak odwiedzać bez jej pisemnego zaproszenia. Możliwe, że wpłynęła na to zażyła przyjaźń malarza z jego muzą – modelką i piosenkarką Amandą Lear.
Spędzała ona każde wakacje u boku Dalego w Katalonii. Dali był jej bardzo oddany. Nie oznacza to, że przestał kochać Galę. Kiedy żona zmarła w 1982 roku, Dali cierpiał. Przeniósł się do zamku, w którym została pochowana, by być bliżej ukochanej „nadkobiety”. Chociaż ich związek przeżywał swoje wzloty i upadki, to Gala na zawsze pozostała najważniejszą osobą w jego życiu. To ona zachęcała go do malowania, inspirowała i promowała jego sztukę.
Wnętrze domu artysty, fot. Olga Wesołowska
Możliwe, że bez jej wsparcia nie odniósłby tak spektakularnego sukcesu. Dali powiedział kiedyś : „Kocham Galę bardziej niż matkę, bardziej niż ojca, bardziej niż Picassa, a nawet bardziej niż pieniądze”2. To mocne słowa w ustach osoby, która znana była ze swojej miłości do pieniędzy. Breton nazywał go Avida Dollars. Jest to anagram od Salvador Dali oznaczający „chciwy dolarów”.
Dom w Port Lligat i jeden z ulubionych motywów Dalego – jajko, fot. Olga Wesołowska
Zamek w Púbol to ostatni punkt Trójkąta Dalego i tym samym koniec podróży śladami ekscentrycznego surrealisty. Chociaż z pewnością można byłoby podążać dalej tym tropem. Na przykład pojechać do Girony, gdzie w 1958 roku Dali i Gala wzięli ślub kościelny. I pewnie znalazłoby się jeszcze wiele, wiele miejsc do zwiedzenia. Dali mówił: nie biorę narkotyków – sam jestem narkotykiem. Ciekawe, czy można go przedawkować?
Dziękujemy Ci, że czytasz nasze artykuły. Właśnie z myślą o takich cudownych osobach jak Ty je tworzymy. Osobach, które lubią czytać i doceniają nasze publikacje. Wszystko, co widzisz na portalu jest dostępne bezpłatnie, a ponieważ wkładamy w to dużo serca i pracy, to również zajmuje nam to sporo czasu. Nie mamy na prowadzenie portalu grantu ani pomocy żadnej instytucji. Bez Waszych darowizn nie będziemy miały funduszy na publikacje. Dlatego Twoje wsparcie jest dla nas bardzo ważne. Jeśli lubisz czytać niezłosztukowe artykuły – wesprzyj nas.
Dziękujemy Ci bardzo, Joanna i Dana, założycielki Fundacji Niezła sztuka
A może to Cię zainteresuje:
- Drezno i Kraina Łaby. Przewodnik dla miłośników sztuki - 20 marca 2024
- Paris, Paris, czyli filmowy przewodnik po Paryżu - 19 listopada 2023
- Dziedzictwo UNESCO, documenta i bracia Grimm, czyli atrakcje Kassel, jednego z najbardziej zielonych miast w Niemczech - 14 maja 2022
- Gustav Klimt „Dziewczyna wśród zieleni” - 26 listopada 2021
- Egon Schiele „Portret żony artysty. Edith Schiele” - 26 lutego 2021
- Egon Schiele „Portret Wally” - 8 stycznia 2021
- Helmut Newton. Piękno i bestia - 22 października 2020
- Sztuka w streamingu – lista filmów na czas koronawirusa (i nie tylko) - 25 marca 2020
- Szkice kinomana — sekrety twórczości Edwarda Hoppera - 7 marca 2020
- 10 rocznic, które sprawią, że 2019 rok będzie wyjątkowy - 14 lutego 2019
Szczególne podziękowania dla autorki za wspaniałe zdjęcie Pomnika Salvadora Dali w Cadaqués !
Domyślam się, że ta niezwykła postać stoi dość wysoko na cokole , być może ponad naturalnej wielkości, a kto jest autorem tej rzeźby , też Katalończyk ?