Anna Rajecka. Pierwsza Polka na Salonie

Salon 1791 roku był wyjątkowy. Nigdy wcześniej tyle artystek nie miało szansy pokazać swoich prac na najważniejszej wystawie w Paryżu. Dotychczas pozostawała zarezerwowana dla członków Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby, do której przez półtora stulecia należało tylko piętnaście kobiet.

By mieć pewność, że ten stan się nie zmieni, w 1783 roku formalnie ograniczono limit uczestniczek wystawy do czterech. W 1790 roku malarka Adélaïde Labille-Guiard zgłosiła sprzeciw wobec tak niesprawiedliwego przepisu. Sama została przyjęta do Akademii kilka lat wcześniej, równocześnie z Élisabeth Vigée Le Brun, dołączając do dwóch malarek: Marie-Thérèse Reboul (Madame Vien) oraz Anne Vallayer-Coster.

Marie-Gabrielle Capet, W atelier, Adelaide Labille-Guiard, Joseph-Marie Vien, kobiety w sztuce, autotematyzm, obraz o obrazie, olej, płótno, niezła sztuka

Marie-Gabrielle Capet, W atelier (Adélaïde Labille-Guiard portretująca Josepha-Marie Viena) | 1808, Neue Pinakothek, Monachium

Ostatecznie limit zniesiono, a do Salonu dopuszczono również twórców spoza Akademii. Nowe reguły zaczęły obowiązywać właśnie w 1791 roku. 258 artystów wystawiło wtedy niemal 800 prac. W gronie tym znalazło się dwadzieścia jeden kobiet, między innymi Labille-Guiard i Vigée Le Brun czy ich uczennice Marie-Gabrielle Capet i Marie-Guillemine Benoist. Oraz ona: Madame Gault de Saint-Germain. W Warszawie znana lepiej jako Anna Rajecka.

Prawdziwa artystka

Prawdopodobnie była córką malarza Józefa Rajeckiego. Być może artystką była także jej matka. Malarstwem zajmował się również jej nieznany z imienia brat. Mało, bardzo mało wiemy o tej, która będzie w przyszłości uznawana za pierwszą polską zawodową artystkę. Nie rzemieślniczkę, nie amatorkę – ale właśnie artystkę.

Nieco więcej światła na życie Rajeckiej rzucają ostatnie badania autora Dictionary of Pastellists before 1800, Neila Jeffaresa. W haśle poświęconym malarce podaje ciekawe informacje zaczerpnięte z francuskich archiwów. Ustalił na przykład, że 28 stycznia 1830 roku została pochowana na paryskim cmentarzu Montparnasse1. Do tej pory uważano, że zmarła dwa lata później.

Anna Rajecka, Śpiąca kobieta, kobiety w sztuce, malarstwo kobieca, sztuka polska, pastel, sen, akty kobiece, niezła sztuka

Anna Rajecka, Śpiąca kobieta | po 1788, Muzeum Narodowe w Warszawie

Według dokumentów w chwili śmierci miała siedemdziesiąt pięć lat. Na tej podstawie możemy przypuszczać, że urodziła się około 1754 roku. Na świat przyszła zapewne w Warszawie. To tu działał jej ojciec i to na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego rozpoczęła się jej kariera. Czytaj dalej


  1. N. Jeffares, Gault de Saint-Germain, Mme, née Anna Rajecka, w: Dictionary of Pastellists before 1800, London 2006, edycja online, aktualizacja: 27.11.2023.